Бахриддинова Н. М., Сулайманов С. С

 
 
(8.2) 
бунда - биринчи босқичдаги эвакуация йўлининг узунлиги, м; 
- биринчи босқичда одамлар оқимининг горизонтал йўналишдаги 
ҳаракат тезлиги, м/дақ, оқимнинг зичлигига қараб аниқланади. 
Узунлиги , кенглиги 
бўлган дастлабки участкада оқимнинг зичлиги 
 қуйидаги ифода орқали аниқланади: 
(8.3) 
бунда N
1
- эвакуация қилинаётган одамлар сони; 
f - одамларнинг ўртача горизонтал сояси, 
. 
Биринчи горизонтал участкада одамлар оқимининг зичлиги 
(32) 
ифода орқали аниқлангандан кейин, юқоридаги жадвалдан унга мос 
харакатланиш тезлиги υ
1 
аниқланади. 
Кейинги участкаларда оқимлар тезлигини аниқлашдан олдин, улардаги 
оқимларнинг тезланиши қуйидаги тенглама орқали аниқланади: 
(8.4) 
бунда ва 
- (i) ва (i-1) участкалардаги йўлларнинг кенглиги, м; 

---

167 
ва 
- шу участкаларда одамлар оқимининг тезланиши, м/дақ. 
Биринчи участкада одамлар оқимининг тезланиши 
бўлади 
ва унинг қиймати формула (32) га асосланиб тонилган Dj ни қийматига мос 
равишда 8-жадвалдан аниқланади. Агар ифода (32) билан топилган , нинг 
қиймати жадвалдаги 
га тенг ёки ундан кичик бўлса, участкани босиб 
ўтиш учун кетадиган вақт 
ифодаси билан аниқланади. 
Ҳисоблаш жараёнида тезланиш: 
нинг қийматини қуйидагича олиш 
тавсия этилади: горизонтал йўлда ҳаракатланиш учун 16,5 м/дақ, эшикдан 
ўтиш учун 19,6 м/дақ, зина бўйлаб пастга тушаётганда 16,0 м/дақ ва юқорига 
кўтарилаётганда 11,0 м/дақ. 
Агар , ҳарбир участка учун аниқланаётганда, унинг қиймати 
дан 
катта бўлса, бу участкани кенглиги 
ни шундай ўзгартириш лозим 
бўладики, токи 
шарти бажарилсин. Агар бирор участкада бу шарт 
бажарилмайдиган бўлса, бу участкада одамлар оқимининг ҳаракат тезлиги ва 
тезланиши 8-жадвалдаги D = 0,9 ва ундан юқори бўлган зичлик бўйича 
аниқланади. 
Коридорларни кесишган жойида оқимларнинг қўшилиши мавжуд бўлса, 
бу жойда одамлар ҳаракатининг тезланиши қуйидагича ифодаланади: 
(34) 
бунда 
- оқимларнинг қўшилишдан олдинги участкалардага ҳаракат 
тезланиши, м/дақ; 
- қўшилишдан олдинги участка йўлининг эни, м; 
 - қўшилиш жойидаги коридорнинг кенглиги, м. 

---

168 
Меъёрда рухсат этилганидек хонада чиқиш эшиги битга бўлса ва 
эвакуация қилинувчилар сони 50 тага етмаган бўлса, қамида энг узоқ 
жойлашган иш жойидан чиқиш эшигигача бўлган масофа 25 м дан кам бўлса, 
бундай хоналар учун эвакуация вақтини ҳисоблаш талаб этилмайди. 
Агар юқорида келтирилган формулалар ёрдамида топилган эвакуация вақти, 
меъёрда кўрсатилган зарурий вақтдан катга бўлса, бу ҳолда эвакуация 
йўллари элементларини қайта лойиҳалаш лозим бўлади. Эвакуация вақтини 
ҳисоблаш жараёни, ташқарига чиқиш эшигининг ўтказувчанлик 18 -чизма. 
Коридорлардаги оқимларнинг қўшилиши имкониятини ҳисобга олган ҳолда, 
одамларни бинодан тўлиқ чиқиб кетишига сарфланадиган вақтни аниқлаш 
билан тугалланади: 
(8.5) 
бунда 
- барча поғоналардаги эвакуация вақтини йиғиндиси, дақ; 
- ташқи эшикни талаб даражасидаги ўлчами, м; 
 N - эвакуация қилинаётган одамларни умумий сони; 
q-одамлар оқимининг эшикдан чиқишдаги тезланиши, м/дақ;
- эвакуациянинг меъёр талабидаги зарурий вақти, дақ. 
Ташқи эшикнинг талаб даражасидаги ўлчами қуйидагича аниқланади: 
(8.6) 
Одатда эвакуация вақтида оқимларни зичлиги бир метр квадратда 4-5 
кишидан ошиб кетиши мумкин, тезлиги эса 
υ
=19,6 м/дақ атрофида қабул 
қилинади. Бундай тезликлар зинахонага ёки чиқиш эшигигача бўлган 
поғоналарда қўлланилади. Зинахонадая то ташқарига чиқиш эшигигача 
бўлган горизонтал йўлларда зичлик энг катта бўлганда тезликни