Bajardi: 691-21 guruh talabasi Ma’rufjonov. M. M

3-rasm. KMDYA tranzistorlar asosidagi 2HAM-EMAS (a) va 2YOKI-EMAS 
(b) mantiq elementlarning sxemasi.
2YOKI-EMAS sxema (2.24-b rasm) quyidagicha ishlaydi. Sxema kirishlariga 
U
0
KIR
< U
n
BOʻS
kuchlanish berilsa, qayta ulanuvchi n – kanalli tranzistorlar berk 
boʻladi, chunki ularda kanal induksiyalanmaydi. p– kanalli tranzistorlarda esa 
kanal induksiyalanadi, chunki ularning zatvorlari asosga nisbatan manfiy 
potensialga ega boʻladi. Bu potensial qiymati U
0
KIR
–E
M
≈–E
M
boʻlib, boʻsag‘aviy 
kuchlanish qiymatidan katta boʻladi. Lekin kanallardan berk tranzistor-larning juda 
kichik toklari oqib oʻtadi. Shu sababli kanallardagi kuchla-nish pasayishi deyarli 
nolga teng boʻladi va chiqish kuchlanishi U
1
=E
M
boʻlib mantiqiy 1 ga mos keladi.
Agar qayta ulanuvchi tranzistorlardan birining zatvoridagi kirish kuchlanishi 
boʻsag‘aviy kuchlanish qiymatidan katta boʻlsa U
1
KIR
>U
n
BOʻS
, bu 

---

tranzistorda kanal induksiyalanadi. Unga mos keladigan yuklama tranzistorida esa 
kanal yoʻqoladi, ya’ni tranzistor berkiladi. Sxema chiqishidagi kuchlanish qoldiq 
kuchlanish qiymatiga teng, ya’ni deyarli nol boʻladi. Shu sababli, uni mantiqiy 0 
sath U
0
=0 deb hisoblash mumkin.
KMDYA-tranzistorlarda HAM-EMAS va YOKI-EMAS mantiqiy amallar oson 
tashkil etiladi. HAM-EMAS mantiqiy amali kirish tranzistorlarini ketma-ket ulash 
yoʻli bilan, YOKI-EMAS mantiqiy amali esa, ularni parallel ulash yoʻli bilan 
amalga oshiriladi. Bu vaqtda har bir kirish uchun kalit-invertorni hosil qiluvchi 
ikkita tranzistor talab qilinadi. Yuklamadagi p–kanalli va qayta ulanuvchi n–kanalli 
tranzistorlarning bunday kombinatsiyasi KMDYA–tranzistorlarning asosiy xossasi 
– statik rejimda ixtiyoriy kirish signalida tok iste’mol qilmaslik shartini saqlab 
qoladi.
2HAM-EMAS sxemada yuklama vazifasini bajaruvchi tranzistorlar bir-biriga 
parallel ulanadi (4-a rasm), 2YOKI-EMAS sxemada esa, ketma-ket (4-b rasm). 
Bunday prinsip yordamida faqat ikki kirishli elementlar emas, balki kirishlar soni 
katta boʻlgan sxemalar ham tuziladi.
2HAM-EMAS sxema (4-a rasm) quyidagicha ishlaydi. Sxema kirishlariga U
0
KIR
< U
n
BOʻS
kuchlanish berilsa, barcha qayta ulanuvchi (n – kanalli tranzsitorlar) ochiq 
boʻlib, chiqish kuchlanishi U
0
ga teng boʻladi. Kirish signallarining boshqa 
kombinatsiyalarida ketma-ket ulangan qayta ulanuvchi tranzistorlardan biri 
berkiladi. Bu vaqtda chiqish kuchlanishi U
1
= E
M
ga teng boʻladi.
a) b)