Baliqchilik asoslari

Davolash, oldini olish va qarshi kurashish tadbirlari. VGS
kasalligini davolash usullari ishlab chiqilmagan. Chet el olimlari
antibiotik (oksitetratsiklin) va antiseptik (metilen ko‘ki)lardan
foydalanishni tavsiya qilmoqdalar. Bular virusni o‘ldirmasa-da,
biroq ikkilamchi infeksiya rivojlanishining oldini oladi va ka-
sallikning kechishini biroz yengillashtiradi.
Kasallikning oldini olish va qarshi kurashish tadbirlari kompleks
umumiy veterinar-sanitariya, baliqchilik-meliorativ va biotexnologik
tadbirlardan iborat bo‘lib, quyidagilarga qaratilgan bo‘lishi kerak:
— epizootologiya zanjirini uzish (parazit-xo‘jayin);
— baliqlarning tabiiy rezistentligini oshirish;
— tashqi muhitda qo‘zg‘atuvchining umumiy miqdorini
kamaytirish;
— veterinariya va baliqchilik madaniyatini oshirish.
Vetsanekspertiza. VGS qo‘zg‘atuvchisi odam va hayvonlar
uchun xavfli emas. Agarda nosog‘lom xo‘jaliklardan ovlangan
baliqlar tovarlik ko‘rinishi va sifati talabga javob bersa, hech qan-
day cheklovsiz iste’molga chiqariladi. Bordi-yu, talabga javob
bermasa, vetshifokor-ixtiopatologning tavsiyasiga ko‘ra qayna-
tilgandan so‘ng qishloq xo‘jaligi hayvonlariga yedirish mumkin.
Qizamiq (êðàñíóõà) — bu o‘ta xavfli, keng tarqalgan infeksion
kasallik hisoblanadi. Kasallik, asosan, Ukrainada, Shimoliy
Kavkazda, Markaziy Osiyo respublikalarida hamda G‘arbiy Yev-
ropa mamlakatlarida keng tarqalgan. Kasallikka zog‘orabaliq va
uning yovvoyi turi — sazan moyil. Kasallik bilan kamroq tovon-
baliq, lin, oq amur, do‘ngpeshana kabi baliqlar kasallanadi.
Etiologiyasi. Krasnuxaning yuqumli kasallik ekanligi ancha
ilgaridan ma’lum. Uning qo‘zg‘atuvchisi to‘g‘risida uzoq muddat
davomida aniq bir fikr yo‘q edi. XX asrning 30-yillarida V. She-

---

148
perklaus uning bakteriyalar qo‘zg‘atilishi haqidagi gipotezani
aytadi. Uning fikricha, krasnuxaning qo‘zg‘atuvchisi suvdagi
saprofit Aeromonas punctata bakteriyasining virulentli shakli
hisoblanadi, ularni suv havzalarining tubida uchratish mum-
kin. Ushbu bakteriyani sog‘lom baliqlarning ichaklaridan, to‘-
qimalaridan ajratib olish mumkin.
Baliqlar uchun noqulay sharoit vujudga kelganida bular vi-
rulentli bo‘lib, kasallik chaqirishi mumkin.
Sheperklausning ma’lumot berishicha, kasallik qish faslining
oxirida kuzatiladi. Sheperklausning gipotezasini hozirgacha
ko‘pchilik MDH va chet el olimlari qo‘llab-quvvatlaydilar.
Sog‘lom baliqqa Aeromonas ning kuchli kulturasi yuborilganida
krasnuxa kasalligini eslatuvchi, o‘lim bilan tugagan kasallik sodir
bo‘lgan. Biroq kasallikni o‘rganish jarayonida bu gipotezaga
qarama-qarshi fikrlar paydo bo‘ldi. Masalan, krasnuxa bilan
kasallangan baliqlar organizmida hamma vaqt ham Aeromonas
bakteriyasini topishga erishilmaydi. Kasal baliqlardan ajratib
olingan bakteriyalar sog‘lom baliqlardan ajratib olingan bak-
teriyalardan hech qanday farq qilmagan. XX asrning 30-yillarida
G.V. Epshteyn, M.A. Peshkov, G.D. Goncharov va boshqalar
krasnuxaning virusli tabiati haqida o‘zlarining mulohazalarini
aytishdi. Ularning fiklarini keyinchalik bir qancha chet el olimlari
ham ma’qulladilar. Epshteyn kasal baliqlarning bosh miyasidagi
hujayrada eozinofilli tanachalar borligini aniqlagan, lekin sog‘-
lom va bakteriyasining kulturasi yuborilgan baliqlarda bunday
tanachalar yo‘qligini isbotlangan. Fiyan o‘z xodimlari va Svil-
lenberg bilan birga elektron mikroskopda virusni tekshirganlar.
Uning uzunligi 70—180 nm bo‘lib, uzunchoq, o‘qsimon shaklda.
Varionlarning bir tomoni yumaloq, ikkinchi tomoni yassi.
Krasnuxa kasalligining virusini rabdoviruslar guruhiga kiritilib, u
Rhabdovirus carpio deb nomlangan.