Baliqchilik asoslari

Qo‘zg‘atuvchisi. Plerotserkoidlar — bu oq yoki oq-sarg‘ish
tusdagi tasmasimon shakldagi uzunligi 2 m gacha keladigan pa-
razitlar. Parazitning bosh tomonida unchalik yaxshi rivojlanma-
gan ikkita botriyasi, ya’ni chuqurchasi mavjud. Òashqi tomon-
dan strobilasi — tanasi bo‘g‘inlarga bo‘linmagan, biroq ketma-
ket tarzda parazitning jinsiy organlari joylashgan.
Biologik rivojlanish. Parazit biogelmint. Asosiy xo‘jayinlari
qisqa parrandalar, oraliq xo‘jayinlari qisqichbaqalar, qo‘shimcha
xo‘jayini baliqlar.
Jinsiy voyaga yetgan parazitlar parrandalarning ichaklarida
tuxum qo‘ya boshlaydi, tuxumlar tezak orqali tashqi muhitga,
suvga tushadi. Embriogenez jarayoni suvda o‘tadi. Òuxumda hosil

---

180
bo‘lgan lichinka, tuxumning qopqoqchasini ochib suvda biroz
muddat suzib yuradi (koratsidiy). Koratsidiylarni qisqichbaqalar
iste’mol qilganlarida ularning organizmida koratsidiy rivojlanib
ikkinchi bosqichdagi lichinka — protserkoidga aylanadi. Òana-
sida ana shunday protserkoid bo‘lgan qisqichbaqalarni baliqlar
alimentar ravishda iste’mol qilganlarida, ularning qorin bo‘shli-
g‘ida 10—14 oy davomida uzunligi 2 m keladigan navbatdagi li-
chinka — plerotserkoid hosil bo‘ladi. Plerotserkoidlar bilan
zararlangan baliqlarni parrandalar ushlab iste’mol qilganlarida
esa ular kasallikka chalinadilar va qo‘zg‘atuvchi 3—5 kun o‘tgach
jinsiy voyaga yetib tashqi muhitga tezak orqali yetilgan tuxum-
larni chiqara boshlaydi. Baliqlar organizmida plerotserkoidlar
3 yilgacha yashashi mumkin.
Epizootologik ma’lumotlar. Kasallik barcha hududlarda: ko‘llarda,
suv omborlarida, kamroq daryo va hovuzlarda uchraydi. Kasallikka
ko‘p turdagi baliqlar: leshch, qizilko‘z, chavoqbaliq, qizilqanot,
karas, gustera, qushbaliq, so‘zanbaliq, oq amur, peshanado‘ng,
marinka, verxovka va boshqalar moyil. Ba’zan sazanda ham uch-
ratish mumkin. Plerotserkoidlar esa 2—4 yoshda baliqlarda uch-
raydi. Invaziyaning ekstensivligi 40—60%, II—3—7 donani tashkil
qilishi mumkin. Kasallik, asosan, bahor-yoz oylarida kuzatiladi.
Patogenezi. Plerotserkoidlar rivojlanishi, o‘sishi oqibatida
qorin bo‘shlig‘idagi organlar atrofiyaga uchraydi, ularning nor-
mal funksiyasi izdan chiqadi. Òuxumdan atrofiyaga uchrashi
oqibatida baliqlar pushtsiz bo‘lib qoladi. Qo‘zg‘atuvchi haddan
tashqari ko‘p bo‘lsa, qorin bo‘shlig‘i shishadi, qorin devori yori-
lib, baliqlar nobud bo‘lishi mumkin.