Банк иши 146 8-mavzu. Aylanma mablag’lar va mijozlarning kreditga layoqatligini baholash usullari reja

---

Банк иши 
146 
8-MAVZU. AYLANMA MABLAG’LAR VA MIJOZLARNING KREDITGA 
LAYOQATLIGINI BAHOLASH USULLARI 
Reja 
8.1 Aylanma mablag’lar tushunchasi va uning tarkibi.
8.2 Aylanma mablag’larni tashkil etish manbalari. 
8.3 Kreditga layoqatlilik tushunchasi va uni hisoblash ko’rsatgichlari.
8.4 Biznes reja va uni kreditlash jarayonidagi o’rni.
8.5 Tijorat banklari tomonidan aylanma mablag’larni to’ldirish uchun beriladigan 
kreditlarni rasmiylashtirish tartibi.
 
Tayanch iboralar 
Korxona, oborot mablag’i, operatsiyalar, kredit, mulk, bank, islohatlar, samaradorlik 
ko’rsatgichlari, trast, vositachilik, vazifalari, manbalari, kreditor, debitorlar va barqaror passivlar.. 
 
8.1. 
Aylanma mablag’lar tushunchasi va uning tarkibi. 
Korxonaning oborot (aylanma) ishlab chiqarish fondlari va muomala fondlarini 
shakllantirish uchun avanslanadigan (sarflanadigan) pul mablag’lari majmuasi oborot mablag’lari 
deb aytiladi. 
Aylanma mablag’larning tarkibi va tuzilmasi turli omillar ta’sirida vujudga keladi. Ular 
xo’jalikning ishlab chiqarish yo’nalishi, ixtisoslashuvi, sharoitlari, iqtisodiy rivojlanganlik darajasi, 
ishlab chiqarish hajmi, etishtirgan mahsuloti va ko’rsatilgan xizmatlarini realizatsiya qilish 
jarayonlari hamda shu kabi faoliyat natijalariga bog’liq bo’ladi. 
Turli mulkka asosolangan korxonalarni kengaytirilgan takror ishlab chiqarish zaminida 
rivojlantirish uchun sarflanayotgan barcha mablag’lar ularning moliyaviy mablag’lari hisoblanadi. 
Turli mulkka asosolangan korxonalaridagi moliyaviy mablag’larning mohiyati va shakllanish 
manbalarini mantiqan quyidagicha turkumlash mumkin. 
Aylanma mablag’larning tarkibi va tuzilmasi turli omillar ta’sirida vujudga keladi. Ular 
xo’jalikning ishlab chikarish yo’nalishi, ixtisoslashuvi, iqlim sharoitlari, iqtisodiy rivojlanganlik 
darajasi, ishlab chiqarish hajmi, etishtirgan mahsuloti va ko’rsatilgan xizmatlarini realizatsiya qilish 
jarayonlari hamda shu kabi faoliyat natijalariga bog’liq bo’ladi.
Aylanma mablag’lar o’zida ishlab chiqarish jarayonidagi mehnat predmetlari va moddiy 
boyliklarning puldagi ko’rinishini ifodalaydi. Boshqacha qilib aytganda, aylanma mablag’lar bu 
ishlab chiqarish aylanma fondlari va muomala fondlariga yo’naltirilgan pul mablag’laridir. Ular 
korxonalarining joriy faoliyati uzluksizligini ta’minlovchi muhim resurs hisoblanadi. Moddiy 
xususiyatiga qarab, u o’z tarkibiga xom-ashyo, yoqilg’i, korxona omboridagi tayyor mahsulotlar, 
pul mablag’lari va boshqalarni o’z ichiga oladi.
Ishlab chiqarish aylanma fondlari ikki qismga bo’linadi. Birinchisiga hali ishlab chiqarish 
jarayonida qatnashmagan va omborda yotgan mahsulotlar kiradi. Bular em-xashak, urug’lik va 
o’tqazish materiallari, ehtiyot qismlar, mineral o’g’itlar, zaxarli ximikatlar, yoqilg’i-moylash 
materiallari va shu kabilar. Ikkinchi qism aylanma mablag’lari ishlab chiqarish jarayonida 
qatnashadi. 
Tugallanmagan ishlab chiqarish o’simchilikda kelasi yil hosili uchun amalga oshirilgan 
xarajatlar hisobiga olinib, aylanma mablag’lar hisobiga kiritilsa chorvachilikda ushbu xarajatlar 
keyingi davrga ham o’tkaziladi (masalan: inkubatsiya xarajatlari). 
Kelgusi davr xarajatlari- bu yangi texnikani o’zlashtirish xarajatlari, yangi ishlab chiqarishni 
o’zlashtirish bo’yicha tayyorgarlik ishlari, erni tubdan yaxshilash xarajatlari bo’lib, u hozirda 
amalga oshirilib keyingi davrlarda tannarxga qo’shiladi.
Pul mablag’lari va qimmatli qog’ozlar - aylanma mablag’larning eng likvid shaklidir. 
Korxonaning pul mablag’lariga kassadagi, joriy hisob raqamidagi, valyuta hisob raqamidagi pul 
mablag’lari kiradi.

---