Bap new indd

Kosmostı úyreniw
Adamzat tarıyxında birinshi ret 1957-jıl 4-ok-
tyabrde massası 83 kg bolǵan raketa quwatlı alıp 
júriwshi raketanıń járdeminde kerekli biyiklikke alıp 
shıǵılıp, oǵan birinshi kosmoslıq tezlik beriwge eri-
silgen.
Shar formasındaǵı bul raketa Jer átirapında 
aylandı, yaǵnıy Jerdiń jasalma joldasına aylanǵan.
1961-jıl 12-aprelde birinshi ret adam kosmosqa 
ushtı. Jerden kóterilgen «Vostok» kosmoslıq ke-
mesinde Yuriy Gagarin planetamızdı bir ret aylanıp, 
Jerge aman-esen qaytıp túsken. Usı dáwirden baslap 
kosmos keń kólemde úyrenile basladı. Júzlep kosmonavtlar hám astronavt-
lar kosmoslıq kemelerde Jerdiń átirapın orbita boylap 
aylanıp, hár qıylı izertlewler ótkizdi.
Kosmostı úyreniwdegi jáne bir jetiskenlik 1969-jıl 
21-iyulde astronavtlar N. Armstrong hám E. Oldrin 
basqarǵan kosmoslıq keme Ayǵa qondı hám adamzat 
birinshi ret Ayǵa qádem qoydı.
Kosmostı úyreniwde úlkemizde tuwılıp ósken 
kosmonavtlar da óziniń úleslerin qosqan. Tashkent 
walayatınıń Iskandar awılında tuwılǵan ushıw-
shı-kosmonavt Vladimir Janibekov 5 ret (1978, 1981, 
1982, 1984, 1985) kosmosqa ushıp, orbitada barlıǵı 
bolıp 145 kún bolǵan. Usı dáwirde ol eki ret ashıq 
kosmosqa shıǵıp, kosmoslıq apparatınıń sırtqı bólim-
in ońlawǵa qatnasqan. Kosmonavtika tarawındaǵı úl-
ken xızmetleri ushın eki ret Qaharman ataǵına mi-
yasar bolǵan (1978, 1981). 1985-jılı oǵan aviaciya 
general-mayorı áskeriy ataǵı berilgen. Ózbekistanlı 
ushıwshı-kosmonavtqa Tashkent qalasında byust or-
natılǵan.
1998-jıl 22-yanvarda xalıq aralıq ekipaj quramında 
Qırǵızstannıń Osh qalasında tuwılǵan ózbek ulı Soli-
jan Sharipov Amerika Qurama Shtatlarınıń kosmoslıq 
kemesinde kosmosqa ushtı. 2004-jılı S. Sharipov ekin-
shi ret kosmosqa ushtı. Bul ret ol Rossiyanıń kos-
8. Fizika 7-kl.
100-súwret. Raketanıń h 
biyikliktegi orbita boylap 
qozǵalıw traektoriyası
Kosmonavt Vladimir 
Jonibekov
Kosmonavt Solijon 
Sharipov

---

114
Dinamika tiykarları
moslıq kemesinde ushıp, uzaq múddet dawamında izertlew jumısların alıp 
barıwda qatnastı.