Ichki sayyoralar haqida gapirib bering?
Sayyoralar. Sayyoralar Quyosh tizimidagi sovuq osmon jisrnlaridir. Quyosh atrofida 9 ta sayyora harakatlanadi. Sayyoralar Quyosh tizimida joylashgan o'rni, o'rtacha zichligi, o'z o'qi va Quyosh atrofida ay lanishi, yoMdoshlari soniga ko'ra bir-biridan farq qiladi (1-jadval). Quyosh tizimidagi sayyoralar ikki guruhga boMinadi: a) o'rtacha zichligi katta, o'z o'qi atrofida sekin aylanadigan, yoMdoshlari kam (yoki butunlay yo'q) kichik ichki sayyoralar guruhi. Ichki sayyoralarga Merkuriy (Atorud), Venera (Zuhra), Yer va Mars (Mirrix) kiradi; b) o'rtacha zichligi kichik o'z o'qi atrofida tez aylanadigan, yoMdoshlari ko'p boMgan katta, tashqi sayyoralar guruhi. Ularga Yupiter (Mushtariy), Saturn (Zuhal), Uran, Neptun kiradi (7-rasm)10. Sayyoralar Quyosh atrofida soat strelkasiga teskari yo'nalishda harakatlanadi.
Tashqi sayyoralar haqida gapirib bering?
o'rtacha zichligi kichik o'z o'qi atrofida tez aylanadigan, yoMdoshlari ko'p boMgan katta, tashqi sayyoralar guruhi. Ularga Yupiter (Mushtariy), Saturn (Zuhal), Uran, Neptun kiradi (7-rasm)10. Sayyoralar Quyosh atrofida soat strelkasiga teskari yo'nalishda harakatlanadi.
Merkuriy hamda Neptun sayyoralari haqida so‘zlab bering va farqli jihatlarini ayting.
Merkuriy. Quyoshga eng yaqin va eng kichik sayyora. Merkuriyning ogMrligi Yernikidan 20 barobar kam. U Quyoshga yaqinligi tufayli Quyosh tomonidan kuchli tortiladi. Merkuriy Quyosh atrofida 88 Yer sutkasi davomida bir marta aylanib chiqadi, ammo o'z o'qi atrofida juda sekin aylanadi. Shu tufayli uning bir tomoni uzoq vaqt Quyosh tomonidan kuchli qizdirilsa, ikkinchi tomoni uzoq vaqt mobaynida kuchli soviydi. Binobarin, yoritilib turgan qismida harorat + 150 С isib, teskari tomonida esa - 240°C sovub ketadi, oqibatda sutkalik haroratlar farqi juda katta bo'lgani uchun kuchli nurash jarayoni ro'y beradi. Merkuriyda haroratning yuqoriligi tirik organizmlarning yashashi uchun noqulay sharoitni keltirib chiqaradi.
Neptun. Quyoshdan ancha olisda joylashgan sayyoralardan biri. Quyosh atrofida 165 Yer yili da bir marta aylanib chiqadi. Neptun ammiak (74%) va og'ir metallardan (26%) iborat, degan taxmin mavjud. U Quyoshdan kam energiya olganligi sababli yuzasida harorat -292°C. Uning 14 ta yo'ldoshi bor. Ulardan biri Triton eng yirik yoMdoshlar toifasiga kiradi, teskari aylanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |