Bekdurdiyeva nargizaning hayot faoliyati xavfsizligi fanidan mustaqil ishi

---

URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI
TABIIY FANLAR FAKULTETI
BIOLOGIYA(SIRTQI) YÓNALISHI
202-GURUH TALABASI
BEKDURDIYEVA NARGIZANING
HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI FANIDAN 
MUSTAQIL ISHI
Mavzu: Shovqin va titrashdan himoyalalnish texnik
vositalarining guruhlanishi va tuzulishi
1

---

Reja:
1. Shovqin tasnifi va uni meyorlashtirish.
2. Shovqinga qarshi kurash usullari.
3. Shaxsiy himoya vositalari.
4. Titrashni kamaytirish yo’llari va ultra va infratovushdan himoyalanish. 
2

---

Turli balandlikdagi va chastotadagi tovushlarning tartibsiz ravishda kushilib eshitilish
shovqin deb ataladi. Tovush fizik xolat sifatida havoda, suvda va boshka tarang muxitdan
kelib chiqadigan to’lqinsimon xarakatlardan iboratdir. U tovush chiqaradigan jismlarning
tebranishi natijasida xosil bo’ladi va bizning eshitish organimiz tomonidan kabul qilinadi. 
Shovqin kasbiy kasallikka olib kelishi mumkin. U boshni aylantirib, miyada ogrik
turgizadi va kulok shangib asab sistemasiga xam yomon ta’sir kiladi. Ayniksa fikrni tuplab,
akliy ish bilan shugullanishiga imkon bermaydi, bo’tun dikkat-e’tiborni berib ishlash lozim
bulsa, ish kobiliyatini (10-60% ga) pasaytirib yuborishi mumkin. Uzoq vaqt mobaynida
shovqinning odamga sezilmas darajada ta’sir qilishi asab sistemasini ishdan chiqishga olib
kelishi mumkin. Ayniksa kattik va kuchli tovushlar, shunigdek tuxtovsiz ravishda bir xilda
chikib turadigan tovushlar odamga yomon ta’sir kiladi. 
Shovqin ta’srida turli a’zorlar va sistemalarning, masalan xazm qilish (oshkozon
shirasi sekretsiyasining uzgarishi), kon aylanishi (kon bosimning ko’tarilishi) va shunga
uxshashlarning normal faoliyati buziladi.
Shovqin kelib chiqishi bo’yicha asosan uch xil bo’ladi: 
1. Sanoat shovqin.
2. Transport shovqini.
3. Maishiy shovqinlar. 
Shu bilan birga gaz va suyukliklarning xarakati natijasida xam shovqin chiqishi
mumkin. Bunday shovqinlar aerodinamik shovqinlar deb ataladi. 
To’qimachilik sanoati korxonalari xam bundan mustasno emasdir. Shovqin darajasi
yukori bo’lgan sexlarda ishlovchi ishchilarda kasbiy kasallik “shovqin kasalligi” uchrab
turadi. Shu bilan birga ayrim ish joylarining surunkali titrashni natijasida “vibratsion
kasalik” xam uchrab turadi. 
Shovqin, titrash va ultra-infratovush kattik jism, gaz hamda suyuklik moddiy
qismlarning mexaniq tabranishlaridir. Ruxsat etilgan chekli sanitariya talablaridan ortik
bo’lgan ishlab chiqarish shovqinlari, titrashlari va ultra-infratovushlari muntazam ravishda
ta’sir etganda odam organizmiga zararli ta’sir qilib, keyinchalik ogir kasbiy kasalliklarni
keltirib chiqarishi mumkin. 
Sukunatni buzadigan yoki foydali tovushni eshitishga xalakit beradigan xar kanday
tovush shovqin deb ataladi. Kuchli, keskin va uzoq davom etadigan shovqinlar odamning
axvoliga yomon ta’sir kiladi, tez charchatadi, asab va yurak-tomir sistemasi ishini buzadi. 
Pilla pishitish fabrikalarida baland shovqin texnologik uskunalar sistemasidagi
barabanli MSH-3, M-170 SHL, M-210-SHL, TKM-8, TK-2, TK-136-SHL, KE2-145-SHL,
KE-175-SHL, DM-3, MG-2 kalibrlash mashinalari, dvigatellari va konditsioner
ishlayotganida yuzaga keladi. Xavfsizlikning umumiy talablari, “GOST 12.1.003-88
MXSM”. Shovqindan himoyalash vositalari va usullariga barcha shovqinlar mexaniq
aerodinamik elektromagnit, gidrodinamik, havo va tuzilishdagi shovqinlarga ajratiladi. 
Eshitish infratovush bilan ogrikning boshlanishi urtasidagi oralik bulib, u taxminan
140 dB ni tashkil etadi