Beton, armatura va temir-beton armatura beton uchun nimaga kerak?

31. Betonning va armaturaning hisobiy 
qarshiliklari nima?

Qurilish konstruksiyalari yuk ko‘tarish qobiliyati zaxirasi-

ga ega bo‘lishi kerak, bu esa konstruksiyalarni ko‘plab yoqim-
siz tasodiflardan muhofaza qilib, bino va inshootlarning uzoq
muddatga chidamliligini ta’minlaydi. Shuning uchun ham
kesimlarning mustahkamligini hisoblashda me’yoriy emas,
balki undan kichikroq bo‘lgan hisobiy qarshiliklardan foyda-
laniladi. Hisobiy qarshilik quyidagicha aniqlanadi: R = R
n
/,
bu yerda  – mustahkamlik bo‘yicha ishonchlilik koeffitsien-
ti. Beton uchun 
b
=1,3, armatura uchun 
s
= (1,05...1,2) qabul
qilinadi va ushbu qiymat po‘latning klassiga bog‘liq. Mustah-
kamliklar farqi qancha katta bo‘lsa  ning qiymati shuncha kat-
ta bo‘ladi.
32. Qaysi hisoblarda beton va armaturaning me’yoriy 
qarshiliklaridan foydalaniladi?

Agar ekspluatatsiya jarayonida darzlar ortiqcha ochilgan

yoki solqiliklar me’yoridan ortib ketgan bo‘lsa, uning oqibatlari
juda ham xavfli emas. Shu sababli ikkinchi guruh chegaraviy
holatlar bo‘yicha hisob yuritilganda me’yoriy qarshilik R
n
dan
foydalaniladi. So‘nggi me’yoriy hujjatlarda ham uni R
ser
bi-
lan belgilab, hisobiy qarshilik deb atay boshlandi. Lekin uzun-
dan-uzoq atamadan ko‘ra muhandislar me’yoriy qarshilik deb
atashni ma’qul ko‘rmoqdalar, ya’ni R
ser
= R
n
.
33. Armaturaning siqilishga hisobiy qarshiligi qanday 
aniqlanadi?

Betonning chegaraviy siqiluvchanligi orqali aniqlanadi


bu
= 2•10–3 (1-rasm). Armatura bilan betonning tishlashishi

---

---

19
tufayli ular birgalikda deformatsiyalanadi (

sc
= 
bu
), u holda
armaturadagi kuchlanish 
sc
,u = 
sc
•E
s
= 2•10
–3
•200•10
3
=
= 400 MPa, bu yerdan R
sc
= 400MPa. Agar qo‘yilgan yuk
uzoq muddat ta’sir qilsa, tobtashlash deformatsiyasi natijasi-
da chegaraviy siqiluvchanlik 2,5•10
–3
qiymatgacha yetib bo-
radi va unga mos ravishda R
sc
= 500MPa ni tashkil qiladi. U
holda R
sc
po‘latning hisobiy oquvchanlik chegarasidan ortib
ketmasligi kerak, ya’ni R
sc
 R
s
. Shunga alohida e’tibor berish
kerakki 
bu
barcha klassdagi betonlar uchun bir xil qabul qilin-
gan. Aslida esa betonning klassi pasayishi bilan uning defor-
matsiyalanuvchanligi ortadi, natijada 
bu
ham o‘sadi.