Bilan aloqada

Adabiyotlar:
1. Afonin V. A., Afonin Yu. V. Madaniyat nazariyasi va tarixi. Talabalar mustaqil ishi uchun darslik. - Lugansk: Elton-2, 2008. - 296 p.
2. Savol-javoblarda kulturologiya. Barcha mutaxassisliklar va ta'lim shakllari talabalari uchun "Ukraina va xorijiy madaniyat" kursi bo'yicha test va imtihonlarga tayyorgarlik ko'rish bo'yicha uslubiy qo'llanma. / Vah. Muharrir Ragozin N. P. - Donetsk, 2008, - 170 p.
Ommaviy madaniyat - bu davlat, aniqrog'i, ijtimoiy tuzumning ma'lum bir shakliga mos keladigan madaniy vaziyat, boshqacha qilib aytganda, "omma huzuridagi" madaniyat, shuningdek, zamonaviylik tomonidan yaratilgan va unga mos kelmaydigan murakkab hodisadir. aniq baholash. Yaratilganidan beri u faylasuflar va sotsiologlarning o'rganish va qizg'in muhokama mavzusiga aylandi. Ushbu madaniyatning ahamiyati, jamiyat taraqqiyotidagi o'rni haqidagi bahslar bugungi kunda ham davom etmoqda.
Ommaviy madaniyatning mavjudligi haqida gapirish uchun, avvalo, ommaviy ong bilan bir qatorda ommaviy deb ataladigan tarixiy jamoani ham eslatib o'tish kerak. Ular bir-biriga bog'langan va bir-biridan ajralgan holda mavjud emas, ular bir vaqtning o'zida ommaviy madaniyatning "ob'ekti" va "sub'ekti" sifatida ishlaydi.
Ommaviy madaniyatning paydo bo'lishi XIX-XX asrlar boshidagi shakllanishi bilan bog'liq. ommaviy jamiyat. XIX asrda sodir bo'lgan voqealarning moddiy asosi. sezilarli o'zgarish mashina ishlab chiqarishga o'tish edi. Lekin sanoat mashinasozlik ishlab chiqarish standartlashtirishni nazarda tutadi va nafaqat asbob-uskunalar, xom ashyo, texnik hujjatlar, balki ishchilarning malaka va ko'nikmalari, ish vaqti va boshqalar ham standartlashtirish va ma'naviy madaniyat jarayonlariga ta'sir ko'rsatdi.
Mehnatkash inson hayotining ikkita sohasi aniq belgilangan: mehnat va dam olish. Natijada, bo'sh vaqtni o'tkazishga yordam bergan tovarlar va xizmatlarga samarali talab paydo bo'ldi. Bozor bu talabga "odatiy" madaniy mahsulotni taklif qilish orqali javob berdi: kitoblar, filmlar, plastinalar va boshqalar. Ular birinchi navbatda odamlarga bo'sh vaqtlarini qiziqarli o'tkazish, monoton ishlardan dam olishga yordam berish uchun mo'ljallangan edi.
Ishlab chiqarishda yangi texnologiyalardan foydalanish, ommaning siyosatdagi ishtirokini kengaytirish muayyan tarbiyaviy tayyorgarlikni talab qildi. Sanoati rivojlangan mamlakatlarda taʼlimni, birinchi navbatda, boshlangʻich taʼlimni rivojlantirish boʻyicha muhim qadamlar qoʻyilmoqda. Natijada bir qator mamlakatlarda keng kitobxonlar ommasi paydo bo‘ldi va shundan so‘ng ommaviy madaniyatning ilk janrlaridan biri – ommaviy adabiyot paydo bo‘ldi.
An'anaviy jamiyatdan sanoat jamiyatiga o'tish bilan zaiflashgan odamlar o'rtasidagi to'g'ridan-to'g'ri aloqalar qisman rivojlanayotgan ommaviy axborot vositalarining o'rnini bosdi, ular turli xil xabarlarni katta auditoriyaga tezda tarqatishga qodir.
Ommaviy jamiyat, ko'pgina tadqiqotchilar ta'kidlaganidek, uning tipik vakili - "omma odami" - ommaviy madaniyatning asosiy iste'molchisini keltirib chiqardi. 20-asr boshlari faylasuflari unga asosan salbiy xususiyatlarni berdi - "yuzsiz odam", "erkak - hamma kabi". O‘tgan asrning birinchi yarmida ispan faylasufi X. Ortega y Gaset birinchilardan bo‘lib bu yangi ijtimoiy hodisa – “ommaviy odam”ni tanqidiy tahlil qildi. Faylasuf yuksak Yevropa madaniyati inqirozini, mavjud davlat hokimiyati tizimini "ommaviy odam" bilan bog'laydi. Omma elita ozchilikni ("o'ziga xos fazilatlarga ega odamlar") jamiyatdagi etakchi o'rinlardan siqib chiqaradi, uning o'rnini egallaydi, o'z sharoitlarini, qarashlarini, didini aytib bera boshlaydi. Elita ozchilik - bu o'zidan ko'p narsani talab qiladigan va yuk va majburiyatlarni o'z zimmasiga oladiganlar. Ko'pchilik hech narsani talab qilmaydi, ular uchun yashash - oqim bilan borish, o'zlari kabi qolish, o'zidan o'zib ketishga harakat qilmaslikdir. X. Ortega y Gaset «ommaviy odam»ning asosiy belgilarini hayot talablarining cheksiz o'sishi va bu talablarni qondiradigan har bir narsaga nisbatan tug'ma noshukurlik deb hisoblagan. O'rtacha iste'molga chanqoqlik, "o'zlarini tug'dirgan murakkab tsivilizatsiya sahnasiga lyukdan to'kilgan vahshiylar" - faylasuf o'z zamondoshlarining ko'pchiligini shunchalik nomaqbul tarzda tavsiflaydi.
XX asr o'rtalarida. "Ommaviy odam" tobora ko'proq asoslarni "isyonkor" buzuvchilar bilan emas, balki, aksincha, jamiyatning butunlay yaxshi niyatli qismi - o'rta sinf bilan aloqa qila boshladi. Jamiyatning elitasi emasligini anglagan o'rta sinf odamlari shunga qaramay, ularning moddiy va ijtimoiy mavqeidan mamnun. Ularning me'yorlari, me'yorlari, qoidalari, tili, afzal ko'rishlari, didlari jamiyat tomonidan odatdagidek qabul qilinadi, umumiy qabul qilinadi. Ular uchun iste'mol va dam olish ish va martaba kabi muhimdir. Sotsiologlarning asarlarida "ommaviy o'rta sinf jamiyati" iborasi paydo bo'ldi.
Bugungi kunda fanda yana bir nuqtai nazar mavjud. Unga ko'ra, ommaviy jamiyat umuman tarixiy bosqichni tark etadi, demassifikatsiya deb ataladigan narsa sodir bo'ladi. Bir xillik va birlashish shaxsning xususiyatlarini ta'kidlash, shaxsiyatni shaxsiylashtirish bilan almashtiriladi, sanoat davrining "ommaviy odami" postindustrial jamiyatning "individualisti" bilan almashtiriladi. Xullas, “sahnaga otilib chiqqan varvar”dan tortib, “hurmatli oddiy fuqaro”gacha – “ommaviy odam” haqidagi qarashlarning tarqalishi shunday.
“Ommaviy madaniyat” atamasi turli madaniy mahsulotlarni, shuningdek, ularni tarqatish va yaratish tizimini qamrab oladi. Bular, birinchi navbatda, adabiyot, musiqa, tasviriy san'at, kino va videofilmlardir. Bundan tashqari, bu kundalik xatti-harakatlarning namunalarini, tashqi ko'rinishini o'z ichiga oladi. Bu mahsulotlar va namunalar ommaviy axborot vositalari, reklama, moda instituti orqali har bir xonadonga etib keladi.
Ommaviy madaniyatning asosiy xususiyatlarini ko'rib chiqing:
Reklama. Ommaviy madaniyat muvaffaqiyatining asosiy sabablaridan biriga kirish imkoniyati va tan olindi. Sanoat korxonasida monoton, mashaqqatli ish intensiv dam olishga, psixologik muvozanatni tezda tiklashga, og'ir kundan keyin energiyaga bo'lgan ehtiyojni oshirdi. Buning uchun odam kitob javonlarida, kino zallarida, ommaviy axborot vositalarida, birinchi navbatda, idrok etish oson, qiziqarli tomoshalar, filmlar, nashrlarni qidirdi.
Ommaviy madaniyat doirasida taniqli rassomlar ishladilar: aktyorlar Charli Chaplin, Lyubov Orlova, Nikolay Cherkasov, Igor Ilyinskiy, Jan Gabin, raqqosa Fred Astaire, dunyoga mashhur qo'shiqchilar Mario Lanza, Edit P-af, bastakorlar F. Lou (muallifi). "Mening adolatli xonim" musiqiy filmi), I. Dunaevskiy, kinorejissyorlar G. Aleksandrov, I. Pyryev va boshqalar.
O'yin-kulgi. Bu doimiy qiziqish uyg'otadigan va ko'pchilik uchun tushunarli bo'lgan hayot va his-tuyg'ularga murojaat qilish orqali ta'minlanadi: sevgi, jinsiy aloqa, oilaviy muammolar, sarguzasht, zo'ravonlik, dahshat.
Detektivlarda "josuslik hikoyalari" voqealari kaleydoskopik tezlik bilan bir-birini kuzatib boradi. Asar qahramonlari ham sodda va tushunarli, ular uzoq munozaralarga berilmaydi, balki harakat qiladi.
Seriyalashtirish, takrorlash. Bu xususiyat ommaviy madaniyat mahsulotlari juda ko'p miqdorda ishlab chiqarilganligi, haqiqatan ham odamlar massasi tomonidan iste'mol qilish uchun mo'ljallanganligida namoyon bo'ladi.
Idrokning passivligi. Ommaviy madaniyatning bu xususiyati uning shakllanishining boshidayoq qayd etilgan. Badiiy adabiyot, komikslar, yengil musiqalar o‘quvchi, tinglovchi, tomoshabindan ularni idrok etish uchun intellektual yoki hissiy harakatlarni talab qilmasdi. Vizual janrlarning (kino, televizor) rivojlanishi bu xususiyatni faqat kuchaytirdi. Hatto engil adabiy asarni o'qib, biz muqarrar ravishda nimanidir taxmin qilamiz, o'z qahramonlarimiz qiyofasini yaratamiz. Ekranni idrok etish bizdan buni talab qilmaydi.
tijorat xarakteri. Ommaviy madaniyat doirasida yaratilgan mahsulot ommaviy sotish uchun mo'ljallangan mahsulotdir. Buning uchun mahsulot demokratik, ya'ni turli jins, yosh, din, ma'lumotga ega bo'lgan ko'p sonli odamlar kabi mos bo'lishi kerak. Shu sababli, bunday mahsulotlarni ishlab chiqaruvchilar eng asosiy insoniy his-tuyg'ularga e'tibor berishni boshladilar.
Ommaviy madaniyat asarlari asosan kasbiy ijod doirasida yaratiladi: musiqani professional kompozitorlar, kino ssenariylarini professional yozuvchilar, reklamani professional dizaynerlar yaratadilar. Ommaviy madaniyat mahsulotlarining professional ijodkorlari iste'molchilarning keng doirasi talablarini hisobga oladi.
Shunday qilib, ommaviy madaniyat - bu ma'lum ijtimoiy va madaniy siljishlar natijasida yuzaga kelgan va bir qator muhim funktsiyalarni bajaradigan zamonaviylik hodisasidir. Ommaviy madaniyatning ham salbiy, ham ijobiy tomonlari bor. Mahsulotlarining unchalik yuqori bo'lmagan darajasi va tijorat, asosan, ish sifatini baholash mezoni ommaviy madaniyat insonga misli ko'rilmagan ko'p miqdordagi ramziy shakllar, tasvirlar va ma'lumotlarni taqdim etishi, idrok etishini inkor etmaydi. dunyo xilma-xilligi, iste'molchiga "iste'mol qilinadigan mahsulot" ni tanlash huquqini qoldiradi. Afsuski, iste'molchi har doim ham eng yaxshisini tanlamaydi.
Ommaviy madaniyat
Ommaviy axborot vositalari (radio, ommaviy bosma ommaviy axborot vositalari, televidenie, yozuvlar, magnitafonlar) paydo bo'lishi bilan yuqori va ommaviy madaniyat o'rtasidagi farqlar yo'qoldi. Diniy yoki sinfiy submadaniyatlar bilan bog'liq bo'lmagan ommaviy madaniyat shunday paydo bo'ldi. Ommaviy axborot vositalari va ommaviy madaniyat uzviy bog‘liqdir. Madaniyat mahsuloti standartlashtirilib, keng ommaga tarqatilsa, “ommaviy” bo‘ladi.
Ommaviy madaniyat (lot. massa - bo'lak, parcha) - zamonaviy madaniyatshunoslikda ma'naviy ehtiyojlarning "o'rtacha" darajasi bilan tavsiflangan shunday ijtimoiy guruhlar bilan bog'liq bo'lgan tushuncha.
Ommaviy madaniyat - ilmiy-texnikaviy inqilob va ommaviy axborot vositalarining doimiy yangilanishi munosabati bilan keng tarqalib ketgan XX asrning xilma-xil va turfa xil madaniy hodisalarini qamrab oluvchi tushuncha. Ommaviy madaniyat mahsulotlarini ishlab chiqarish, tarqatish va iste'mol qilish sanoat-tijorat xarakteriga ega. Ommaviy madaniyatning semantik diapazoni juda keng - ibtidoiy kitschdan (ilk komikslar, melodrama, estrada xit, sovun operasi) murakkab, mazmunga boy shakllargacha (rok musiqasining ayrim turlari, "intellektual" detektiv hikoya, pop-art). Ommaviy madaniyat estetikasi arzimas va asl, tajovuzkor va sentimental, vulgar va murakkab o'rtasidagi doimiy muvozanat bilan tavsiflanadi. Ommaviy auditoriyaning umidlarini amalga oshirish va ob'ektivlashtirish, ommaviy madaniyat uning bo'sh vaqt, o'yin-kulgi, o'yin, muloqot, hissiy kompensatsiya yoki dam olish va boshqalarga bo'lgan ehtiyojlarini qondiradi. elita yoki xalq madaniyatidan ko'ra qadriyat. Ammo u eng keng auditoriyaga ega va u muallif. U odamlarning bir lahzalik ehtiyojlarini qondiradi, har qanday yangi hodisaga munosabat bildiradi va uni aks ettiradi. Shu sababli, ommaviy madaniyat namunalari, xususan, xitlar tezda o'z ahamiyatini yo'qotadi, eskiradi, modadan chiqib ketadi. Bu xalqaro va milliy bo'lishi mumkin. Pop musiqasi ommaviy madaniyatning yorqin namunasidir. Bu ta'lim darajasidan qat'i nazar, barcha yoshdagilar, aholining barcha qatlamlari uchun tushunarli va tushunarli.
Ommaviy madaniyat va uning ijtimoiy vazifalari
Madaniyatning morfologik tuzilishida ikkita sohani ajratish mumkin: oddiy va maxsus madaniyat. Tarjimon funktsiyasi bilan oraliq o'rinni ommaviy madaniyat egallaydi. Qadimgi davrlarda oddiy va ixtisoslashgan madaniyatlar oʻrtasidagi tafovut unchalik katta boʻlmagan (hunarmand yoki savdogar ixtisosligi uy taʼlimi jarayonida oʻzlashtirilgan), ammo fan-texnika taraqqiyoti bilan u ancha ortib bordi (ayniqsa, fanni koʻp talab qiladigan kasblarda).
Kundalik madaniyat turmush tarzining tegishli shakllarida amalga oshiriladi. Hayot tarzi, boshqa narsalar qatorida, insonning kasbiy mashg'ulot turiga (diplomatda muqarrar ravishda dehqondan boshqa turmush tarziga ega), yashash joyining aborigen an'analari, lekin eng muhimi - ijtimoiy shaxsning maqomi, uning mulki yoki sinfiga mansubligi. Bu ijtimoiy va uning xiyobonligi, axloq qoidalari, axborot intilishlari, estetik ta'mlar, moda, obro'si, marosimlari, prestige, obro'-e'tiborini, obro'-e'tiborini, tasviriy ifodasining yo'nalishini belgilaydigan ijtimoiy mavqega, kundalik madaniyat xususiyatlarining asosiy majmuasi bo'lgan o'z qadr-qimmati, dunyoqarashi, ijtimoiy falsafa va boshqalar haqidagi g'oyalar.
Oddiy madaniyat inson tomonidan maxsus o'rganilmaydi (yangi vatanining tili va urf-odatlarini maqsadli o'zlashtirgan muhojirlar bundan mustasno), lekin bola tarbiyasi va umumiy ta'lim jarayonida, qarindoshlar bilan muloqotda, ijtimoiy muhitda, o'z-o'zidan o'zlashtiriladi. kasbiy hamkasblar va boshqalar va inson hayoti davomida uning ijtimoiy aloqalari intensivligi sifatida tuzatiladi.
Zamonaviy bilim va madaniy naqshlar ijtimoiy amaliyotning yuqori ixtisoslashgan sohalari chuqurligida ishlab chiqilgan. Ular tegishli mutaxassislar tomonidan tushuniladi va o'zlashtiriladi, ammo aholining asosiy qismi uchun zamonaviy ixtisoslashgan madaniyat tili (siyosiy, ilmiy, badiiy, muhandislik va boshqalar) deyarli mavjud emas. Shuning uchun jamiyatga ma'lumotni madaniyatning yuqori ixtisoslashgan sohalari tilidan tayyor bo'lmagan odamlarning oddiy tushunish darajasiga "tarjima qilish" uchun, bu ma'lumotlarni ommaviy iste'molchiga "tarjima qilish" uchun, ma'lum bir "infantilizatsiya" uchun vositalar tizimi kerak. uning majoziy mujassamlanishi, shuningdek, ommaviy iste'molchining ongini "boshqarish" uchun.
Bunday moslashish har doim bolalar uchun talab qilingan, chunki tarbiya va umumiy ta'lim jarayonlarida "kattalar" ma'nolari ertaklar, masallar, qiziqarli hikoyalar, soddalashtirilgan misollar tiliga tarjima qilingan. Endi bunday talqin qilish amaliyoti inson uchun butun hayoti davomida zarur bo'lib qoldi. Zamonaviy odam, hatto juda bilimli bo'lsa ham, bir sohada tor mutaxassis bo'lib qoladi va uning ixtisosligi darajasi asrdan asrga oshib boradi. Boshqa sohalarda unga doimiy ravishda sharhlovchilar, tarjimonlar, o'qituvchilar, jurnalistlar, reklama agentlari va boshqa turdagi "yo'lboshchilar" kerak bo'ladi, ular uni tovarlar, xizmatlar, siyosiy voqealar, badiiy innovatsiyalar haqida cheksiz ma'lumotlar dengizi orqali boshqaradi. , ijtimoiy mojarolar va boshqalar.
Ommaviy madaniyat ana shunday ehtiyojlarni amalga oshiruvchiga aylandi. Undagi mavjudlik tuzilishi insonga ko'proq yoki kamroq standart vaziyatlar to'plami sifatida beriladi, bu erda hamma narsa hayotda bir xil "yo'lboshchilar" tomonidan tanlangan: jurnalistlar, reklama agentlari, jamoat siyosatchilari va boshqalar. Ommaviy madaniyatda hamma narsa oldindan ma'lum: "to'g'ri" siyosiy tizim, yagona haqiqiy ta'limot, etakchilar, saflardagi o'rin, sport va estrada yulduzlari, "sinf jangchisi" yoki "jinsiy" qiyofasi modasi. ramz”, “biznikilar” har doim haq va har doim g‘alaba qozonadigan filmlar va h.k.
Shu o‘rinda savol tug‘iladi: o‘tmishda ixtisoslashgan madaniyat ma’nolarini kundalik tushunish darajasiga o‘tkazishda muammolar bo‘lmaganmi? Nima uchun ommaviy madaniyat so‘nggi bir yarim-ikki asrdagina paydo bo‘ldi va bundan oldin qaysi madaniyat hodisalari bu vazifani bajargan?
Ko'rinib turibdiki, o'tgan asrlardagi ilmiy-texnik inqilobdan oldin, haqiqatan ham maxsus va oddiy bilimlar o'rtasida bunday tafovut yo'q edi. Din yagona istisno edi. Biz “professional” ilohiyot va aholining ommaviy dindorligi o‘rtasidagi intellektual tafovut naqadar katta bo‘lganini yaxshi bilamiz. Bu haqiqatan ham bir tildan boshqa tilga “tarjima”ga muhtoj edi. Bu vazifa va'z qilish orqali hal qilindi. Shubhasiz, cherkov va'zgo'yligini ommaviy madaniyat hodisalarining tarixiy salafi deb hisoblashimiz mumkin.
Ommaviy madaniyat hodisalari murakkab ma'nolarni ataylab ibtidoiy ma'noga tushiradigan professional odamlar tomonidan yaratiladi. Bunday infantilizatsiyani amalga oshirish oson, deb aytish mumkin emas; Ma'lumki, ko'plab shou-biznes yulduzlarining texnik mahorati "badiiy klassika" vakillari orasida samimiy hayratga sabab bo'ladi.
Zamonamizdagi ommaviy madaniyatning asosiy ko'rinishlari va tendentsiyalari orasida quyidagilarni ajratib ko'rsatish mumkin:
"bolalik submadaniyati" sanoati (bolalar uchun badiiy asarlar, o'yinchoqlar va sanoatda ishlab chiqarilgan o'yinlar, bolalar iste'moli uchun maxsus mahsulotlar, bolalar klublari va lagerlari, harbiylashtirilgan va boshqa tashkilotlar, bolalarni jamoaviy o'qitish texnologiyalari va boshqalar);
namunaviy dasturlar yordamida o‘quvchilarni ilmiy bilimlar asoslari, atrofdagi dunyo haqidagi falsafiy va diniy g‘oyalar bilan tanishtiruvchi ommaviy umumta’lim maktabi;
ommaviy axborot vositalari (bosma va elektron), dolzarb ma'lumotlarni efirga uzatish, sodir bo'layotgan voqealar, ixtisoslashgan soha vakillarining hukmlari va harakatlarining ma'nosini oddiy odamga "tarjima qilish";
aholining siyosiy yo‘nalishlarini shakllantiruvchi mafkura va targ‘ibot tizimi;
elita tashabbusi bilan aholining keng qatlamlarini siyosiy harakatlarga jalb etish maqsadida tashkil etilgan, ularning aksariyati siyosiy manfaatlardan yiroq, siyosiy dasturlarning mazmunini kam tushunadigan ommaviy siyosiy harakatlar;
Ommaviy badiiy madaniyatni (adabiyot va san'atning deyarli barcha turlarida, ehtimol arxitekturadan tashqari), ommaviy sahnalashtirilgan va ajoyib tomoshalarni (sport va tsirkdan erotikgacha), professional sportni, tashkil etilgan ko'ngilochar dam olish inshootlarini (tegishli) o'z ichiga olgan ko'ngilochar dam olish sanoati. klublar, diskotekalar, raqs maydonchalari va boshqalar) va boshqa turdagi shou turlari. Bu erda iste'molchi, qoida tariqasida, nafaqat passiv tomoshabin sifatida harakat qiladi, balki doimiy ravishda faol qo'shilish yoki sodir bo'layotgan narsaga ekstatik hissiy reaktsiyaga sabab bo'ladi. Ommaviy badiiy madaniyat o'z samarasini qo'pol, xunuk, fiziologik, ya'ni maxsus estetiklashtirish orqali erishadi. o'rta asr karnavali va uning semantik "o'zgarishlari" tamoyili asosida harakat qiladi. Ushbu madaniyat quyidagi xususiyatlar bilan ajralib turadi:
noyobni takrorlash va uni oddiy ommaga qisqartirish;
dam olish, insonni jismoniy reabilitatsiya qilish va uning tana qiyofasini tuzatish sanoati (kurort sanoati, ommaviy jismoniy tarbiya harakati, bodibilding va aerobika, sport turizmi, shuningdek tashqi ko'rinishini tuzatish uchun tibbiy, farmatsevtika, parfyumeriya va kosmetika xizmatlari tizimi). );
intellektual dam olish sanoati ("madaniy" turizm, havaskor chiqishlar, kolleksionerlar, sevimli mashg'ulotlari guruhlari, turli xil kollektorlar jamiyatlari, har qanday narsani sevuvchilar va muxlislari, ilmiy va ta'lim muassasalari va uyushmalari, shuningdek "ommaviy fan" ta'rifiga kiruvchi barcha narsalar. ", intellektual o'yinlar, viktorinalar, krossvordlar va boshqalar), odamlarni ilmiy-ommabop bilimlar, ilmiy va badiiy havaskorlik bilan tanishtirish, aholining umumiy "gumanitar bilimdonligini" rivojlantirish;
ijtimoiy nufuzli tasvirlar va turmush tarzi, qiziqishlari va ehtiyojlari, tashqi ko'rinish turlari standartini shakllantiradigan narsalarga, xizmatlarga, individual va jamoaviy foydalanish uchun g'oyalarga (moda reklamasi, imijmeykerlik va boshqalar) bo'lgan iste'molchilar talabini boshqarish tizimi;
o'yin komplekslari - mexanik o'yin mashinalaridan, elektron konsollardan, kompyuter o'yinlaridan va boshqalar. virtual haqiqat tizimlariga;
o'qitilgan mutaxassislar uchun emas, balki ommaviy iste'molchilar uchun mo'ljallangan barcha turdagi lug'atlar, ma'lumotnomalar, ensiklopediyalar, kataloglar, elektron va boshqa ma'lumotlar banklari, maxsus bilimlar, Internet va boshqalar.
Bu “madaniy ishlab chiqarish”ni esa hech kim bizga majburlamaydi. Har kim xohlagan vaqtda televizorni o'chirish huquqini o'zida saqlab qoladi. Ommaviy madaniyat axborot bozorida tovarlarni taqsimlash nuqtai nazaridan eng erkinlaridan biri sifatida faqat ixtiyoriy va shoshilinch talab sharoitida mavjud bo'lishi mumkin. Albatta, bunday hayajon darajasi tovarning manfaatdor sotuvchilari tomonidan sun'iy ravishda qo'llab-quvvatlanadi, ammo ushbu majoziy uslubda, ushbu tilda ishlab chiqarilgan ushbu mahsulotga talabning ortishi haqiqati iste'molchi tomonidan emas, balki iste'molchi tomonidan yaratilgan. sotuvchi.
Oxir-oqibat, ommaviy madaniyat obrazlari, boshqa obrazlar tizimi kabi, bizga o‘zimizning “madaniy yuzimiz”dan boshqa narsani ko‘rsatmaydi, bu aslida bizga azaldan xos bo‘lgan; shunchaki sovet davrida bu "yuz tarafi" televizorda ko'rsatilmagan. Agar bu “yuza” mutlaqo begona bo‘lganida, jamiyatda bularning barchasiga haqiqatan ham katta talab bo‘lmaganida, biz bunga keskin munosabat bildirmagan bo‘lardik.
Ommaviy madaniyat, albatta, madaniyatning ixtisoslashgan sohalarining "ersatz mahsuli" bo'lsa-da, o'ziga xos ma'nolarni yaratmaydi, faqat hodisalarga taqlid qilsa ham, unga faqat salbiy baho bermaslik kerak. Ommaviy madaniyat jamiyatni modernizatsiya qilishning ob'ektiv jarayonlarida, an'anaviy madaniyatning ijtimoiylashtiruvchi va tarbiyalash funktsiyalari o'z samarasini yo'qotganda shakllanadi. Ommaviy madaniyat aslida birlamchi sotsializatsiyani ta'minlash vositasi funksiyalarini o'z zimmasiga oladi. Ommaviy madaniyat endigina paydo bo'layotgan qandaydir yangi oddiy madaniyatning embrion kashshofi bo'lishi ehtimoldan holi emas.
Qanday bo'lmasin, ommaviy madaniyat - bu shahar aholisining kundalik madaniyatining bir varianti bo'lib, u faqat tor sohada barkamol, ammo aks holda "to'liq ahmoqlar uchun" qisqartirilgan ma'lumotlarning bosma, elektron manbalaridan foydalanishni afzal ko'radi. Oxir-oqibat, mikrofon oldida raqsga tushgan estrada qo'shiqchisi Shekspir o'z sonetlarida yozgan narsa haqida kuylaydi, ammo bu holda faqat "ikki qarsak, uch zarba" tiliga tarjima qilingan.
Bu aniq bilimlarni talab qilmaydigan va shuning uchun ko'pchilik uchun ochiq bo'lgan yuzaki tushunishni nazarda tutadi.
Stereotiplash - bu madaniyat mahsulotlarini idrok etishning asosiy xususiyati.
Uning elementlari hissiy ongsiz idrokga asoslangan.
U o'rtacha lingvistik semiotik me'yorlar bilan ishlaydi.
U ko'ngilochar markazga ega va ko'proq darajada ko'ngilochar shaklda o'zini namoyon qiladi.
Ommaviy madaniyatning o'ziga xos xususiyatlari bor: oddiy xarakter, ziqna mavzu, odamlarning ongsizligiga murojaat qilish. Ularning barchasi o'zlarining ijobiy va salbiy tomonlarini shakllantiradi. Asosiy afzalligi shundaki, u iste'molchiga yaqin va amalda ajralmas. Oziq-ovqat, texnologiya, kiyim-kechak - bularning barchasi bizga ommaviy madaniyat tufayli keladi.Bugungi kunda mahsulotning qiymati unga bo'lgan talabga bog'liq. Iqtisodiyotning asosiy qonuni, talab taklifni yaratadi. Talab qancha ko'p bo'lsa, taklif shunchalik ko'p bo'ladi, ya'ni mahsulot qiymati shunchalik yuqori bo'ladi. Shunday qilib, ommaviy madaniyat iste'mol dvigateliga aylanadi va bu muvaffaqiyatlarga reklama orqali erishadi.
Bundan tashqari, ommaviy axborot vositalari unga bularning barchasida hali ham yordam beradi, chunki inson - bu ma'lumotlar to'plami va shuning uchun dunyoning barcha burchaklariga allaqachon kirib borgan ushbu ommaviy axborot vositalari insonni yaratadi. Ular o'zlarining hiyla-nayranglarini, shakllarini, fikrlarini butun dunyoga aytib berishadi. Yoshlar esa buni eng yaxshi idrok etadilar, ular barcha ma'lumotlarni shimgich kabi o'zlashtiradilar.
Yoshlarimiz axborot olami, televideniye, radio, yuqori texnologiyalar va boshqa ko‘p narsalardan ta’sirlangan insonlardir. U ajdodlarining asrlar davomida shakllangan barcha an'analarini unutdi.
Obro'-e'tibor yigitning o'zini o'zi tasdiqlash usuliga aylandi. Uni belgilash uchun maxsus belgilar qo'llaniladi. Obro'-e'tiborning asosiy omili - bu kiyim bo'lib, uning yordamida inson qanday ijtimoiy darajaga tegishli ekanligini aniqlash oson.
Fanning ommaviy madaniyatga munosabati ham o‘zgardi, 1960-1970-yillarda. postmodernizm doirasida kontseptsiya qayta ko'rib chiqilib, ommaviy va elita madaniyatlarining qarama-qarshiligini sifatli baholash ma'nosidan mahrum qildi.
Ommaviy madaniyatning asosiy xususiyatlari.
Reklama. Ommaviy madaniyat muvaffaqiyatining asosiy sabablaridan biriga kirish imkoniyati va tan olindi. Sanoat korxonasida monoton, mashaqqatli ish intensiv dam olishga, psixologik muvozanatni tezda tiklashga, og'ir kundan keyin energiyaga bo'lgan ehtiyojni oshirdi. Buning uchun odam kitob javonlarida, kino zallarida, ommaviy axborot vositalarida, birinchi navbatda, idrok etish oson, qiziqarli tomoshalar, filmlar, nashrlarni qidirdi.
Ommaviy madaniyat doirasida taniqli rassomlar ishladilar: aktyorlar Charli Chaplin, Lyubov Orlova, Nikolay Cherkasov, Igor Ilyinskiy, Jan Gabin, raqqosa Fred Astaire, dunyoga mashhur qo'shiqchilar Mario Lanza, Edit P-af, bastakorlar F. Lou (muallifi). "Mening adolatli xonim" musiqiy filmi), I. Dunaevskiy, kinorejissyorlar G. Aleksandrov, I. Pyryev va boshqalar.
O'yin-kulgi. Bu doimiy qiziqish uyg'otadigan va ko'pchilik uchun tushunarli bo'lgan hayot va his-tuyg'ularga murojaat qilish orqali ta'minlanadi: sevgi, jinsiy aloqa, oilaviy muammolar, sarguzasht, zo'ravonlik, dahshat. Detektivlarda "josuslik hikoyalari" voqealari kaleydoskopik tezlik bilan bir-birini kuzatib boradi. Asar qahramonlari ham sodda va tushunarli, ular uzoq munozaralarga berilmaydi, balki harakat qiladi.
Seriyalashtirish, takrorlash. Bu xususiyat ommaviy madaniyat mahsulotlari juda ko'p miqdorda ishlab chiqarilganligi, haqiqatan ham odamlar massasi tomonidan iste'mol qilish uchun mo'ljallanganligida namoyon bo'ladi.
Idrokning passivligi. Ommaviy madaniyatning bu xususiyati uning shakllanishining boshidayoq qayd etilgan. Badiiy adabiyot, komikslar, yengil musiqalar o‘quvchi, tinglovchi, tomoshabindan ularni idrok etish uchun intellektual yoki hissiy harakatlarni talab qilmasdi. Vizual janrlarning (kino, televizor) rivojlanishi bu xususiyatni faqat kuchaytirdi. Hatto engil adabiy asarni o'qib, biz muqarrar ravishda nimanidir taxmin qilamiz, o'z qahramonlarimiz qiyofasini yaratamiz. Ekranni idrok etish bizdan buni talab qilmaydi.
tijorat xarakteri. Ommaviy madaniyat doirasida yaratilgan mahsulot ommaviy sotish uchun mo'ljallangan mahsulotdir. Buning uchun mahsulot demokratik, ya'ni turli jins, yosh, din, ma'lumotga ega bo'lgan ko'p sonli odamlar kabi mos bo'lishi kerak. Shu sababli, bunday mahsulotlarni ishlab chiqaruvchilar eng asosiy insoniy his-tuyg'ularga e'tibor berishni boshladilar.
Ommaviy madaniyat asarlari asosan kasbiy ijod doirasida yaratiladi: musiqani professional kompozitorlar, kino ssenariylarini professional yozuvchilar, reklamani professional dizaynerlar yaratadilar. Ommaviy madaniyat mahsulotlarining professional ijodkorlari iste'molchilarning keng doirasi talablarini hisobga oladi.