Билимлар тизимида илмий билимларнинг ўрни

Параилмий билимлар

(пара – грекча сўз бўлиб, “атрофида”, “ёнида” маъноларини билдиради). Мавжуд гнесологик стандартларга мос келмайдиган билимлардир. Илмийлий мезони нуқтаи назаридан ишончли тушунтириб бўлмайдиган ходисалар ҳақида тасаввурларни ўз ичига олади.

Илмийликни даъво қиладиган билимлар ёки илмдан ташқари билимлар ва уларнинг таснифи (ноилмий билимлар):

Илимдан ташқари билимлар	Таснифи
Ёлғон илмий билимлар	Онгли равишда фойдаланиладиган хаёлий Фикрлар ва тасаввурлар. Улар хатто билимлар бўлиб, фанни орқада қолган деб ҳисоблайди. Базан унинг тадқиқотчи психикасининг паталогик фаолияти билан боғлиқ бўлади.
Квазиилмий билимлар	(квази – лотинча сўз бўлиб, “гўёки” деган маънони билдиради). Зўрлик ва мажбур қилиш методларига асосланиб, ўзига тарафдорлар ва издошларни излайдиган билимлар.
Аксилилмий билимлар	Воқеиликни онгли равишда бузиб кўрсатадиган ва утопик тасаввурлар. “Аксил” – қарши деган маъносидан ҳам маълумки, унинг предмети ва тадқиқот усуллари илмий билимларга, фанга бутунлай зиддир. Бу – гўё воқеиликка қарама-қарши нуқтаи назаридан ёндашувдир.

Юқоридаги ноилмий ёки норационал билимлар тури 3 кўринишга эга:
1.Нормал билимлар: табиат сирлари ва ҳодисалар ортида яширинган рухий куч ҳақидаги таълимотлар: мистика. Нормал билимлардан псевдофанга ва ундан девиант фанига эволюция қилиб боради.
2.Псевдофан (билимлар): а) парапсихологик тадқиқот ва экпериментларнинг натижалари қайта такрорланмайди; б) уларни башорат ва прогноз қилиш имкони йўқ: талқин орқали тасдиқ қилиш.
3.Девиант фанлар: бу нормал билимлар билиш фаолияти стандартларидан оғиш, четга чиқиш билан харакатланади.