Bioelektrogenez. Elektro’tkazuvchanlik ionlarning muvozanat potensiali, membrananing stasiolar

Makromolekulalardagi ta’sirlashuvchi kuchlar
Makromolekulalar fazoviy (asosan uchlamchi) strukturasining shakllanishi
va mazkur struktura barqarorligining ta’minnanishida nokovalent kuchsiz
Ta’sirlashishlar ham muhim ahamiyatga ega. Ular quyidagilardir.
Elektrostatik Ta’sirlashishlar. Oqsil molekulasidagi to’plagan yon guruhlar
elektrostatik Ta’sirlashishlar tufayli tuz ko’priklari hosil qiladi. Neytral rN
sharoitida asparagin, glutamin qismga hamda S-uch aminokislota qoldg`i ulari
manfiy, lizin, arginin qoldg`i ulari hamda gistizin imidozon halqasi va N-uch
aminokisnota qoldi ulari musbat zaryadga ega bo’ladi. Molekula yoki ikkita
molekulaning shu xil sohalari o’zaro yaqinlashganda, ular o’rtasida elektrostatik
Ta’sirlashishlar yuzaga keladi. Bu xil Ta’sirlashish masofadan Ta’sirlashishlar
jumlasiga mansub bo’lib, uning energiyasi zaryadni. Guruhlar elektr zaryadi, muhit
dielektr doimiysi hamda zaryadni guruhlararo masofaga bog’liq bo’ladi. Energiyasi
40-400 kDj.mon-1 kattaniklari bilan xarakternanadi.
Vander-Vaans Ta’sirlashishlari, yaqindan ta’sirlashuvchi kuchlar guruhi
bog’liq holda 4-40 kDj.mon -1 darajasidagi kattaliklar bilan xarakterlanadi.
Dipon- dipon Ta’sirlashish - doimiy dipon momentiga ega ikkita qutbni
guruhlar o’rtasida yuzaga kelib, uning energiyasi guruhlar dipon momenti,
muhit dielektr doimiysi va ulararo masofaga bog’liq bo’ladi.
Dipon-induksiyanangan dipon Ta’sirlashish -doimiy dipon guruh bilan
dipon bo’lmagan, qutbsiz guruh o’rtasida induksiyananib yuzaga keladi.
Energiyasi dipon moment, qutblanuvchanlik, muhit dielektr doimiysi va ular aro
masofaga bog’liq bo’ladi. So’nggi ikki Ta’sirlashishlar energiyasi 0,4-4 kDj.mon-1
kattaniklari bilan xarakternanadi.
Suv strukturasi va gidrob Ta’sirlashishlar. Suv molekulasidagi kislorodning
kovalent bog’lar hosil qinishda ishtirok etmaydigan ikki juft elektrol lari cho’ziq
orbitallarda joylashib, molekulaning o’sha tomonida manfiynik namoyen qiladi.
Molekulaning kislorodga kovalent bog’langan vodorod atomlari tomonida esa
musbatlik namoyon bo’ladi. Bunday hol suyuq suvda, suv molekulalari o’rtasida
vodorod bog’larining shakllanishga imkon yaratadi va shu asosda suv molekulalari
o’zaro vodorod bog’lari vositasida knasterlar . (to’r) hosil qiladi. Knasterlar
asosida suvning uch o’lchovni fazoviy (muz) strukturasi shakllanadi. Bunday
struktura asosida tetraedr etib, u jami besh (bitta markaziy, to’rtta periferik)
molekuladan tashkin topadi. Markaziy molekula atrofiga to’rtta molekula bilan strukturalanganligi yanada oshadi. Bunday hol, o’z navbatida, suvning gidrofob
modda molekulalariga ko’rsatadigan siqib chiqarish ta’sirini kuchvytiradi. Shu
tarzda gidrofob Ta’sirlashish yuza keladi. Gidrofob Ta’sirlashishlar, kuchsiz
ta’sirlar bilan bir qatorda, polimer zanjiri uchlamchi strukturasining shakllanishida
hal qiluvchi ahamiyatga ega.