Bioelektrogenez. Elektro’tkazuvchanlik ionlarning muvozanat potensiali, membrananing stasiolar

Onzager aloqadorligi. Har qanday jarayenni umumlashgan kuch X (sabab)
bilan umumlashgan oqim I (jarayon tezligi)ning ko’paytmasi tarzida xarakterlash
mumkin. Shu asosda, jarayon entropiyasining o’zgarishi mazkur xarakterlar
ko’paytmasi IX (quvvat) ko’rinishida ifodalanadi. Jarayon xarakteriga bog’lik
holda, umumlashgan kuch X turli tabiatga ega bo’lishi mumkin: kimyoviy
reaksiyalarda u kimyoviy yaqinlik (A), mexanikaviy jarayonlarda kuch (F), elektr
hodisalarda- potensiallar farqi (), issiqlik o’tkazuvchvnlikda u harorat
gradiyenti (T) dir.
Oqimlar bog’langanligining mezoni sifatida dissipativ funksiya-ning
ijobiy kattaligi ish beradi:
Jarayon bog’langanligining mezoni bo’lmish ana shu dissipativ funksiya
energiyaning issiqlikka aylanib sochilishini ifodalaydi.
Prigojin teoremasi.
Entropiyaning maksimumga intilishi muvozanatni jarayonlar termodinamikasining asosiy kriteriysidir.(Klauzius attraktori). Muvozanatga yaqin ochiq
sistemaga xos ana shunday attraktor mavjudmi? Prigojin teoremasiga binoan,
tashqi parametrlarning o’zgarmaslik holida, stasionar holatda entropiya hosil qilish
tezligi minimal kattalikka intiladi. (Entropiya hosil qilish tezligi doimiy bo’lib,
uning kattaligi minimal). Aynan mana shuning o’zi I.Prigojin teoremasidir.
Muvozanatga yaqin turgan ochiq sistemada kechadigan Ongazer aloqadorlik
prinsipiga bo’ysunadigan qaytmas jarayonlar yo’lalishi kriteriysi aynan mana
shundan iborat. Bunga javoban sistemadagi
kuchlar va oqimlar shunday o’zgarishi lozimki, dissipativ funksiya yangidan
kamayib, sistema o’z stasionar holatiga qaytadi. Aynan mana shuning o’zi
muvozanat yaqinidagi sistema stasionar holatning barqarorlik shartidir. Ta’kidlash
muqimki, biologik sistemalar muvozanatdan uzoqdagi sistemalardir. Ular oqimlar
bilan kuchlar aro proporsionallik yoki Ongazer aloqadorligi qoidasiga amal
qilmaydi. Bunday sistemalarda erkin energiyaning G q 1-2 kkal/mol kattaliklari
bilan xarkterlanadigan biokimyoviy jarayonlarga xos o’tishlar sodir bo’ladi.
Ongazer aloqadorligi esa faqat energiyaning G  0,2 kkal/mol o’zgarish bilan
kechadigan jarayonlarga taaluqlidir. Shu bilan birga muvozanatdan uzoqdagi
jarayonlar stasiolar holati uchun I.Prigojin teoremasi haq bo’lmay, bunday
sistemalarda, chiziqli jarayonlar termodinamikasiga xos bo’lmagan avtotebranishli
rejim qaror topadi.