Biofizika kitob yangisi 2013. doc
Download 2.18 Mb. Pdf ko'rish
|
BIOFIZIKA (1)
|
γ
- nurlanish olgan dozasi, кг Ж Effekt Eslatma 0, - 0,25 Kuzatilmaydi - 0,25 - 1 Qonda ba’zi o’zgarishlar kuchsiz chanqoqlik seziladi Ilik limfotik tugunlar va taloqning bir oz buzilish 1 – 3 Umumiy holsizlik, qonda o’zgarish, qayd qilish, charchash Antibiotiklar bilan davolash natijasida to’la davolash mumkin. 3 – 6 Yuqorida aytilgan ef- fektlar va zaharlanish, qon qo’yilish, Davolashda antibiotik va qon quyish. Ba’zi hollarda ilik ko’chirib o’tqazish. Tuzalish ehtimoli 50% 6 Yuqorida aytilgan ham- ma effektlar va marka-ziy nerv tizimining jarohatlanishi Agarda nurlanish dozasi кг Ж 8 dan oshsa o’lim muqarrar Lekin tananing turli qismlari radiasiyaga turlicha reaksiya beradi. Shu sababli 10.2 – jadvalda tananing turli qismlarining radiasiyaga chidamliligi keltirilgan. 10.2 – jadval Organ Simptomlar 5 yillik simptomga asosan, olgan nurlanish dozasi, J/kg 5% 50% PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 226 Teri Yara, tolalar hosil bo’lishi. 0,055 0,07 Oshqozon Yara hosil bo’lishi 0,045 0,05 Jigar og’riq assitoz 0,035 0,04 Buyrak nefroskleroz 0,013 0,028 Yurak perekordiya, pankardiya 0,04 0,1 Suyak nekroz, sinish 0,06 0,15 Ko’z qorachig’i katarakta. 5 0,012 Qalqonsimon bezi Gipoteroziya 0,045 0,15 Muskullar o’sish to’xtaydi 0,02-0,03 0,04-0,05 Ilik Gipopliaziya 2 5 Homila O’lim 2 4 Nurlanishning genetik ta’sirini aniqlash juda qiyin. Lekin radiasiya ta’sirida mutasiya natijasida xromosomada buzilishlar yoki DNKa zanjirida o’zgarishlar yuzaga keladi. Yaponiyada olib borilgan tekshiruvlar natijasiga ko’ra hozirgacha genetik effektlar kuzatilmagan. Lekin hozircha unchalik ko’p vaqt o’tmagan. Doimiy nurlanish bilan ishlaganda olingan nurlanish dozasi o’sha dozani birdaniga olingan holdagiga qaraganda ta’siri unchalik katta effektga ega emas. Bunga sabab odam va hayvonlar tanasi kichik dozada olgan nurlanishlarga qarshilik qobiliyatiga ega. Lekin har qanday nurlanish organizmda qandaydir o’zgarish yuzaga keltiradi. Nurlanishdan tibbiyot va veterinariyada ko’p foydalaniladi, chunki radioaktiv nurlar turli organlarda tanlab yutiladi. Masalan, qalqonsimon bez 131 J kuchli yutiladi. 131 J ning yarim yemirilish davri 8,05 kunga teng va shu sababli u organizmdan bir necha hafta ichida chiqib ketadi. Radioaktiv izotop J yodni skanerlovchi qurilma yordamida oson aniqlash mumkin. Radioaktiv nurlardan ko’plab rak kasalliklarini davolashda ishlatish mumkin. Turli xil rak kasalliklarini xirurgik yo’llar yoki radiasiya yordamida davolash mumkin. Ko’plab hollarda radiasion usul yaxshi natija beradi. Masalan, tomoq rakini jarrohlik yo’l bilan olib tashlashda 80% muvaffaqiyatga erishish mumkin. Ammo bu holda tovush a’zolari buziladi va odam to’lasincha gapira olmasligi mumkin yoki uni ancha yomonlashtiradi. Uni radiasion usul bilan davolashda ham 80% muvaffaqiyatga erishish mumkin. Lekin bu holda tovush organlari o’zgarmaydi. Ichki organlarda joylashgan o’simtalarni radiasiya bilan nurlantirganda nurlanish tashqi manbadan yuboriladi. Bunday o’simtalarni buzish uchun zarur bo’lgan bir oylik nurlanish dozasi 60 Greyga teng. Oddiy rentgen qurilmalarda hosil qilinadigan rentgen nurlar energiyasi 150 keV ga teng. Bu nurlarning energiyasi organizm ichki qismlariga kirishga yetarli emas. Shu sababli davolashda CO 60 izotopidan chiqayotgan γ nurlar ishlatiladi. Uning energiyasi 1 MeV ga teng. Bu nurlar rentgen nuriga qaraganda organizmga ancha chuqur kiradi. Hozirgi vaqtda energiyasi 4 MeV ga teng bo’lgan elektronlar oqimidan foydalaniladi. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 227 Organizmning juda ichki qismlarida joylashgan o’simtalarni nurlantirish uchun uglerod, kislorod yoki neon ionlaridan foydalanish yaxshi natijalar beradi. Bu holda o’simta atrofidagi sog’lom to’qimalar juda oz nurlanish olar ekan. Ammo hozirgi vaqtda bunday ionlarni ancha yuqori energiyalarga tezlashtiruvchi tezlatgichlar ishlab chiqarish qimmatga tushadi. Shu sababli bunday qo’rilmalar kelajakda ko’plab ishlab chiqarilishi mumkin. Download 2.18 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|