Biofizika kitob yangisi 2013. doc


Download 2.18 Mb.
Pdf ko'rish
bet83/116
Sana14.09.2023
Hajmi2.18 Mb.
#1678267
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   116
Bog'liq
BIOFIZIKA (1)

E
)
(H
elektr va magnit maydon kuchlanganlik 
tebranish vektorlariga ega bo’lgan yorulikka tabiiy yorug’lik deyiladi. 
Ma’lum yo’nalish bo’yicha 
E
)
(H
vektori tebranishi ajratilgan yorug’likka 
qutblangan yorug’lik deyiladi. Qutblanish darajasi kuyidagi kattalik bilan 
aniklanadi : 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com


170
8.3-rasm. Elektromagnit to’lqinlarning tarqalishi. 
8.4-rasm. Tabiiy (a) ,qisman qutblangan (b) va to’la qutblangan (v) 
nurlar.
min
min
Ι
+
Ι
Ι

Ι
=
мах
мах
P
(8.27) 
Imax va Imin lar Ye elektr maydon kuchlanganlik vektorining o’zaro 
perpendikulyar tekisliklardagi intensivligi. 
8.5-rasm. Yorug’likning qutblanishi. 
Tabiiy nurni qutblantiruvchi asboblarga polyarizatorlar (qutblan-tirgichlar) 
deyiladi. Tabiiy kristallardan turmalin kristali shunday xususiyatga ega. 
Kristallning 00` optik o’qiga parallel kesilgan 1 turmalin plastinkasi orqali o’tgan 
tabiiy nur qutblanadi. Unga perpendikulyar qo’yilgan ikkinchi turmalin plastinkasi 
bu nurni o’tkazmaydi, xar bir kristallda shunday bir yo’nalish bo’ladiki, bu 
yo’nalishga nisbatan kristall panjaraning atomlari (yoki ionlari) simmetrik 
joylashadi, bu yo’nalish kristallning optik o’qi deyiladi. Polyarizatordan tabiiy 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com


171
nurning yarim intensivligi o’tadi. Polyarizator buralsa, qutblanish tekisligi 
buraladi, lekin intensivlik o’zgarmaydi. Agar tekis qutblangan Ye
o
amplitudali nur 
analizatorga tushsa, undan Ye = Ye
o
sos 
ϕ
qismi o’tadi.
ϕ
- bu polyarizator asosiy o’qi bilan analizator orasidagi burchak. 
Intensivlik kuchlanganlik amplitudasi kvadratiga proporsional I ~ Ye
2
bo’lgani 
uchun quyidagi munosabat o’rinli bo’ladi. 
I = I
o
sos
2
ϕ
(8.28) 
(8.28) formula Malyus qonunini ifodalaydi. 
Ikki dielektrik chegarasidan qaytuvchi tabiiy nur qisman qutblanadi. Qaytgan 
nurda tushish tekisligiga perpendikulyar tebranishlar ko’p bo’lsa, singan nurda 
tushish tekisligiga parallel nurlar ko’p bo’ladi(8.6-rasm). 
8.6-rasm. Yorug’likning qaytish va sinishida qutblanishi: nuqtalar chizmaga 
tik tebranishlar, chiziqlar chizma tekisligidagi tebranishlar 
 
Agar tushish burchagi i quyidagi shartni qanoatlantirsa, u holda qaytgan nur 
to’la qutblanadi. 
tg i
b
= n (8.29) 
(8.29) formula Bryuster qonunini ifodalaydi. 
Bu yerda; i
B
– Bryuster burchagi, 
– muhitning nisbiy sindirish ko’rsatkichi. 
Ba’zi kristallarda ikkilanib sinish xususiyati namoyon bo’ladi 
(8.7-rasm). Bunda
8.7-rasm. Yorug’likning ikkilanib sinish hodisasi. ye – odatdagimas nurlar, o – 
odatdagi nurlar, o – uchun sinish qonuni o’rinli ye – uchun sinish qonuni 
bajarilmaydi. 
 
o va ye nurlarning tarqalishi bir xil bo’lgan o’qlarga kristalning optik o’qi 
deyiladi. Bunday o’q bitta bo’lsa, bir o’qli kristall deyiladi. Ularga Sa SO
3
, kvars, 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com


172
turmalin va boshqalar kiradi. Optik o’q va tushuvchi nur orqali o’tuvchi tekislikka 
asosiy tekislik deyiladi. 
O nurning tebranishi asosiy o’qqa perpendikulyar bo’lsa, ye nurning 
tebranishi shu tekislikda yotadi. Odatdagi va odatdagimas nurlar tezligi
0
0

Download 2.18 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   116




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling