Biokimyo pmd

Antimetabolitlar haqida tushuncha
Metabolitlarga (almashinuvning normal mahsulotlari) organizmda
qarama-qarshi ta’sir qiluvchi moddalarga antimetobolitlar deyiladi.
Masalan: suksinat va suksinatdegidrogenazadan iborat sistemaga
uchinchi bir komponent malonat qoshilsa, fermentativ reaksiya
tormozlanadi. Malonat struktura jihatidan suksinatga o xshashdir:
Shunga ko‘ra, malonat suksinatdegidrogenaza bilan birikib uni
ingibitsiyalab qoyadi. Hozirgi vaqtgacha ma’lum bo‘lgan antimetabolitlar
quyidagi guruhlarga bo‘linadi:
· antivitaminlar (diku-marol, oksitiamin, dezoksipiridoksin va
boshqalar);
· antigormonlar;
· antimediatorlar;
· antifermentlar;
· antiaminokislotalar;
· antipurinlar;
· antipirimidinlar;
· antikoagulyantlar va boshqalar.
Shu kunlarda tibbiyotda antimetabolitlar moddalar almashinuvining
regulyatorlari hamda dori vositalari sifatida foydalaniladi. Masalan: osma
ximioterapiyasida keng qollaniladigan 6-merkaptopurin, aminopterin va
metatreksat folat kislota antimetabolitidir; streptotsid (sulfanilamid
preparatlari – PAMK; geparin – vitamin K; avidin oqsili – vitamin H).
Ba’zi aminokislotalarning almashinuvi
Metionin, serin va glitsin almashinuvi. Metionin almashinib
bo‘lmaydigan aminokislotaga kiradi. Uning faol metaboliti S-
adenozilmetionin hisoblanadi. Bu moddadan metil guruhini ajralib
chiqishi S-adenozilgomotsisteinni hosil qiladi. S-C bog‘larini

---

285
gidrolizlanishini L-gomotsistein va adeninga parchalaydi. Gomotsistein
serin bilan birikishi sistationni, uni gidrolizmanishidan esa gomoserin va
sistein hosil bo‘ladi. Gomoserin gomoserindezaminaza fermenti ta’sirida
a ketobutiratni, so‘ng propionil-KoAni hosil qiladi.

---

286
Sisteindan koferment A ning tioetanolamin fragmenti va taurin hosil
bo‘ladi.
Serin bilan glitsin o‘zgarishlarida kofaktori folat kislota unumlaridan
iborat bo‘lgan fermentlar asosiy rolni o‘ynaydi. Serin almashtirsa
bo‘ladigan aminokislotadir, uning uglerodli qismi glyukozadan hosil
bo‘ladi. Glyukoza metaboliti 3-fosfoglitserat degidrillanib, a-ketokislotaga
aylanadi (3-fosfopiruvat). Songra transaminlanish va gidrolitik yo‘l bilan
fosfat ajralib chiqish reaksiyalari serin sintezining poyoniga yetkazadi,
undan esa glitsin sintezlanadi:
3-fosfoglitserat ——— 3-fosfoserin ———— serin + H
3
RO
4
Serin + TGFK ———— glitsin + N
5
,N
10
-metilen-TGFK + H
2
O
Bu aminokislotalarni parchalanishi piruvat, CO
2
va N
5
N
10
-
metiltetragidrofolat hosil bo‘lishiga olib keladi. Bu reaksiyalar
glitsinsintaza ferment kompleksi va serin-gidroksimetiltransferaza
fermentlari ta’sirida boradi.
Glitsinning 
α-uglerod va azot atomlari porfirin halqasini sintezida,
glitsinni to‘liq ozi purin, ot kislotalari va benzoat kislotalari bilan
konyugatlar v kreatin sintezida, serin esa sfingozin, purin va pirimidin
asoslari, xolin sintezida ishlatiladi.