Biolog 10 indd

70-rasm. 1 – maqsadga muvofi q 
genni restriktaza yordamida kesib 
olish; 2 – vektor-plazmida; 
3 – plazmidani restriktaza yor-
damida kesish; 4 – ajratib olingan 
genni ligaza fermenti ishtirokida 
plazmidaga kiritib rekombinant 
plazmida (vektor konstruksiya) 
hosil qilish; 5 – vektorni bakteriya 
hujayrasiga kiritish; 6 – plazmida; 
7 – bakteriya DNKsi; 8 – bak-
teriyalarni klonlash orqali genni 
ko‘paytirish.
Yot DNK bo‘lagini rekombinant vektor konstruksiyalar vositasida 
ko‘paytirish genlarni klonlash deb ataladi. DNK bo‘lagini klonlashda vektor 

---

136
sifatida virus va fag DNK molekulasidan yoki ko‘chib yuruvchi genetik 
elementlardan ham foydalanish mumkin. 
Demak, gen muhandisligida quyidagilar amalga oshiriladi:
1. Kerakli genga ega donor organizmlardan zarur genlar ketma-ketligiga 
ega bo‘lgan DNK molekulasi ajratib olinadi. 
2. Donor DNKsining zarur geni fermentlar ta’sirida boshqa qismlardan 
ajtatib olinadi. 
3. Retsipiyent hujayra (qabul qiladigan hujayra)ga biror genni kiritish uchun 
mazkur hujayraga kira oladigan uncha katta bo‘lmagan DNK molekulasidan 
foydalaniladi. Bunday molekula vektor deyiladi. 
4. DNK-vektorni donor genini kiritish mumkin bo‘lgan joyidan ferment 
yordamida kesiladi. 
5. Ajratib olingan gen vektor molekulaga «tikiladi». Rekombinant DNK 
hosil qilinadi va klonlanadi. Kiritilgan gen saqlovchi yangi DNK molekulasi 
xo‘jayin retsipiyent hujayrasiga kiritiladi. 
6. Xo‘jayin hujayrada DNK replikatsiyalanadi va hujayraning bo‘linishi 
orqali avlodlarga beriladi. 
7. Rekombinant DNKni xo‘jayin hujayraga kiritish transformatsiya deyi-
ladi. Yot DNK bo‘lagiga ega bo‘lgan organizmlar transgen organizmlar hisob-
lanadi. 
Tayanch so‘zlar: EcoRI (eko-er-bir), elektroforez geli, vektor konstruksiya, 
transformatsiya, transgen hujayra.