Biolog 10 indd

Odam va boshqa hayvonlar gemoglobin 
zanjiridagi aminokislotalar tarkibidagi 
farq (V. Grant bo‘yicha)
Odam va boshqa organizmlarning 
S sitoxromi aminokislotalar 
tarkibidagi farq (V. Grant bo‘yicha)
Turlar
Farqlar soni
α zanjir β zanjir
Odam – shimpanze
0
0
Odam – gorilla
1
1
Odam – ot
18
25
Odam – echki
20–21
28–33
Odam – sichqon
16-19
25
Odam – quyon
25
14
Turlar
Farqlar soni
Odam – makaka
1
Odam – ot
12
Odam – kaptar
12
Odam – ilon
14
Odam – baqa
18
Odam – akula
24
Odam – drozofi la
29
Odam – bug‘doy
43
Odam – neyrospora
48
17-jadvalda keltirilgan ma’lu mot lardan ko‘rinib turibdiki, odam va 
odamsimon maymunlar gemog lobini aminokislotalar izchilligi bo‘yicha deyarli 
o‘xshash, lekin odam bilan sutemizuvchi hayvon lar ning boshqa turkumlari 
orasidagi farq juda katta bo‘lib, 14–33 ga teng. Shunga o‘xshash ma’lumotlar 
odam va drozofi la bilan boshqa organizmlarning sitoxrom S oqsili ning 
aminokislotalar tarkibini taq qoslaganda ham ko‘zga tashl anadi.
Oqsil evolutsiyasi darajasining tez ligi yil davomida uning tarkibidagi 
aminokislotalar almashinuvi bilan bel gilansa, genlarning evolutsion tezligi 
nukleotidlar almashinuvini aniqlash orqali aniqlanadi. 
Odatda sistematik jihatdan bir-biriga yaqin turlarda mutatsiyalar soni kam, uzoq 
turlarda esa aksincha, ko‘p bo‘ladi. Shu sababli, masalan, odam DNK molekula 
tuzilishi makaka maymuni DNK tuzilishiga 66% o‘xshash bo‘lsa, ho‘kiznikiga 28%, 

---

202
kalamushnikiga 17%, lasos balig‘inikiga 8%, ichak tayoqchasi bakteriyasiga atigi 2% 
o‘xshashligi aniqlangan.