Biologiya fakulteti mustaqil ish

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI
O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI
BIOLOGIYA FAKULTETI




MUSTAQIL ISH

Mavzu : ______________________________________

______________________________________________
Topshirdi: ____________

Reja:

1. 
   Kaliy haqida ma’lumot
   
2. 
   Kaliyning biologik roli
   
3. 
   Tanadagi kaliyning asosiy funktsiyalari
   
4. 
   Xulosa
   
5. 
   Foydalanilgan adabiyotlar
   

Kaliy hayotning muhim elementlaridan biridir. Dunyoda yiliga 50 million tonna kaliy ishlatiladi. Bu er qobig’ida eng ko’p tarqalgan yettinchi elementdir.

Kimyoviy belgisi: K
Lotincha nomi: Kalium
Atom raqami: 19
Davr: 4
Nisbiy atom massasi: 39.09
Guruh: 1.A
Oksidlanish darajasi:  +1, 0,
Elektron konfiguratsiya: 4S¹
Aggregatsiya holati: Qattiq
CAS raqami: 7440-09-7
Ochilishi: 1807 yil
Ionlanish energiyasi [eV]: 4.34
Elektrmanfiylik: 0.82
Zichligi: 0.856 g /sm³

Kaliy tirik mavjudotlar uchun ajralmas elementdir. U ishqoriy metall qatoriga kiradi. Tabiatda, odatda tuz shaklida keng tarqalgan. Suv bilan shiddatli reaksiyaga kirishadi. Bu ikkinchi engil element . Tana funktsiyalari kaliysiz to’g’ri ishlay olmaydi. Odamlar, hayvonlar va o’simliklar omon qolish uchun kaliyga muhtojdir.
Kaliyning kashf etilish tarixi
Kaliyni Londondagi Qirollik institutida 1807 yilda ingliz kimyogari Ser Hamfri Devi kashf etgan. Deyvi elektroliz usuli bilan kaliy gidroksiddan (kaliy gidroksidi) ajratib olishga muvaffaq bo’ldi. Devi laboratoriyada nam havo ta’sirida quritilgan kaliy gidroksidni elektroliz qildi. Davi, kaliy izolatsiyasidan bir necha oy o’tgach, xuddi shu usul yordamida natriyni ajratdi.
“Kaliy” so’zi kaliy karbonat deb nomlanuvchi “kaliy” so’zidan olingan so’zdir. Kaliyning kimyoviy belgisi lotincha “kalium” so’zidan kelib chiqqan. Kalium arab tilida “al galiy” deb talaffuz qilingan “ishqoriy” so’zidan olingan. Uning o’zbekcha ekvivalenti “o’simlik kuli” dir. “Potash” so’zi ingliz tilida “kuygan daraxtlar yoki barglarning kulidan olingan ishqor” degan ma’noni anglatadi.