Биология йўналиши учун “Иммунология” фанидан орал назорат иши саволлари

Fagotsitoz (yunoncha: phagos — yeyish, oziklanish va cytos — hujayra) — bir hujayrali organizmlar yoki koʻp hujayralilarning ayrim hujayralari tomonidan begona mikroskopik tirik organizmlar (bakteriyalar, hujayra parchalari), qattiqzarrachalarningfaol qamrab olinishi va yutilishi (Pinotsitoz bilan solishtiring). Zarrachalarni qamrab olib hazm qilish xususiyati tuban organizmlar oziklanishining asosini tashkil etadi. Bu xususiyat evolyutsiya davomida biriktiruvchi toʻqimaning muhofaza funksiyasini bajaradigan ixtisoslashgan hujayralar — fagotsitlarga oʻtgan. Fagotsitoz hodisasini dastlab I. I. Mechnikov aniklagan (1882). Ayrim hayvonlar ootsitlari, yoʻldosh hujayralari, tana boʻshligʻi devorini qoplab turadigan hujayralar va koʻz epiteliysi pigmenta ham faol Fagotsitoz qilish xususiyatiga ega. Fagotsitoz ketmaket keladigan bir necha jarayonlar: Fagotsitoz qilinayotgan obʼyektga yaqinlashuv, obʼyektning fagotsit hujayra sirtiga oʻrnashib olishi, yutilishi va hazm qilinishidan iborat. Fagotsitozda hujayra membranasi yot zarrachalarni oʻrab oladi va sitoplazma ichiga soʻrib olib, fagosomalar hosil qiladi. [[Lizosomadan fagosomaga gidrolitik fermentlar kelib quyiladi, yutilgan obʼyektni hazm qiladi. Hazm qilinmagan oziq qoldigʻi uzoq vaqt hujayra ichida qolishi mumkin. Fagotsitoz, asosan, yalligʻlanish jarayonlarida, jarohatning bitib ketishida nospetsifik immunitet sifatida muhim ahamiyatga ega. Baʼzan "Fagotsitoz" va "pinotsitoz" terminlari endotsitoz nomi bilan yagona tushunchaga birlashtiriladi
7. Иммунитетнинг турлари ва шакллари.
Tug`ma va orttirilgan immunitet
Bizning immunitetimiz tug'ma va orttirilgan bo`ladi. Tug'ma immunitet genetik jihatdan aniqlangan. Tug'ilgan paytdan boshlab tanani tashqi tomondan zararli moddalardan va turli patologik jismlardan himoya qiladi. Tug'ma immunitet, shuningdek, bosqin joyida begona mikroorganizmlarga qarshi kurashadigan qon hujayralarini ham o'z ichiga oladi. Teri va shilliq qavat qo'shimcha muhim himoya to'siqlari hisoblanadi. Orttirilgan immunitet hayot davomida tug'ma immunitet bilan yo'q qilinmagan begona mikroorganizmlar (masalan, bakteriyalar) bilan aloqa qilish natijasida shakllanadi. Orttirilgan immunitetning ishlashini antitanalar deb ham ataladigan hujayralar va oqsillar kompleksi ta'minlaydi. Orttirilgan immunitet immun tizimi bilan antigen uchrashgandan bir muncha vaqt o'tgach shakllanadi. Aynan shuning uchun birinchi bosqich hujayralarning bo'linishi va farqlanishi va antitanalarning paydo bo`lishi uchun muhim ahamiyatga ega.

8. Модданинг антиген сифатида тавсифланиши. Тўлиқ антигенлер, гептанлар. Кимёвий

антигенларнинг табиати. Антигенлик хусусиятларга эга бўлган молекулаларни
тавсифлаш.
Организм учун генетик жихатдан ёд бўлган моддалар антигенлар дейилади. Антиген инглизча сўздан олинган бўлиб, антитана ишлаб чиқарувчи деган маънони билдиради. Антиген организмда турли хил касалликларни келтириб чиқаради муаяян тузилишга эга макро организмларни чиқиндилари касалликларнинг патогенлари ўсимлик ва хайвонларнинг захарли бирикмалари хисобланади.
Антиген тузилиши бўйича 2 га бўлинади.

1. 
   Тўлиқ бўлган антиген
   
2. 
   Тўлиқ бўлмаган антиген
   

Тўлиқ антигенлар – бу антигенлар организмда антитана синтезини бошқаради. Лимфоцитларнинг сезгирлигини оширади. Организм иммун тизимини реакциясини шакллантиради. Энг асосийси уларда ёд моддага нисбатан антитана ишлаб чиқарилади. Тўлиқ бўлган антигенлар структуравий жтхатдан мураккаб тузилишга эга, ўзида тириклик зусусиятини намоён қилади.
Тўлиқ бўлмаган антигенлар – буларга гептанлар мураккаб углеводлар, липидлар, турли хил оқсил парчалари полисахаридлар нуклеин кислоталар ва турли хил токсинлар киради.
Афтоантигенлар – бу антигенлар организмнинг ўзини тўқималаридан вужудга келиши билан ажралиб туради. Физикавий ва кимёвий хусусиятини ўзгартириб туриши ўз-ўзидан аутоиммун жараёнини келтириб чиқаради. Бу эса онкологик касалликларга олиб келади.
9. Антигенлилик, бегоналилик, иммуногенлик ва ўзига хос тушунчалари.

Антигенлар ўзини хусусиятига кура 3 га бўлинади

1. 
   Антигенлилик
   
2. 
   Спецификлик (махсуслилик)
   
3. 
   Иммуногенлилик
   

Антигенлилик – организмда иммун реакцияни махсулотлари билан таъсир қилиши қобилиятига айтилади. Хар бир антиген ўз иммунитетини келтириб чиқаради ва шаклланади.
Махсуслилилик – бу хусусият иммун тизимида антиген орқали махсус келтириб чиқаради. Организм кучли иммунитетга эга бўлади.
Иммуногенлилик – нуқсонсиз иммунитет хосил қилишда организм ички мухитга мослашган иммунитетнинг вужудга келишига айтилади.
Умумий тузилиши бўйича антигенлар структураси 2 га бўлинади.

1. 
   тимусга боғлиқ бўлган антиген
   
2. 
   тимусга боғлиқ бўлмаган антиген
   

Тимусга боғлиқ бўлган антиген – асосан Т лимфоцитлар орқали бошқарилади. Макрофаглар В лимфоцитларни мажбурий функцияни амалга оширади. Антигенлар галланиши Т супрессорлар орқали бошқарилади. Мустақил антигенлар хисобланиб тириклик хусусиятини намоён қилади.
Тимусга боғлиқ бўлмаган антигенлар – бу антигенлар Т лимфоцитлар иштирокисиз парчаланади. Тириклик хусусиятини намоён қилмайди. Тўлиқ бўлмаган антигенлар турлари шуларга киради.