Биология йўналиши учун “Иммунология” фанидан орал назорат иши саволлари

Immunoglobulinlar (Ig) -umurtqali hayvonlar va odamning qon zardobidagi antitelolar faolligiga ega boʻlgan globulyar oqsillar guruhi. I. molekulasi ikkita bir xil yengil va ikkita bir xil ogʻir polipeptid (qarang Peptidlar) zanjirlardan iborat boʻlib, ular oʻzaro, asosan, disulfid (— S—S—) bogʻlar bilan bogʻlangan. I. ning bunday toʻrt zanjirli tuzilishi davomiy qaytarilib, dimerlar (IgA) yoki pentamerlar (IgM) hosil qilishi mumkin. Har bir polipeptid zanjir (yengil yoki ogʻir) ikkita — konstant va variabel qismdam iborat boʻlib, konstant (SOON — chetki) qismning aminokislotali ketma-ketligi turli I. da juda oʻxshash variabel (NH2 — chetki) qismda esa turli I. da turlicha. I. xususiyatlari ularning bitta yengil va bitta ogʻir zanjirli variabel qismdan tuzilgan faol markazining fazoviy strukturasiga bogʻliq. Ularning boshqa biologik xossalari (platsenta orqali oʻtishi, sekretlarga tushishi, toʻqimalarda paydo boʻlishi, komplement tizimining faollashuvi yoki biologik faol moddalarning ajralishi) molekulyar konstant qismining tuzilishi orqali aniqlangan. Konstant qismlarining tuzilishi va antigen farqiga muvofiq ogʻir zanjirlar 5 ta sinfga boʻlinadi: u, s, a, 8, ye. Ular ham oʻz navbatida I. ning tegishlicha 5 sinfini hosil qiladi: IgG, IgM, IgA, IgD, IgE. I. limfa hujayralarida sintezlanadi va immunitet hosil boʻlishida ishtirok etadi; ular, asosan, qonda, qisman soʻlak, oʻt, orqa miya suyukligi, siydik, turli sekretlar va b. toʻqima suyukliklarida boʻladi. I. ning asosiy effektor reaksiyalari har bir antigenga oʻziga xos antitelolar ishlab chiqish orqali amalga oshadi. Uning bu xususiyatidan tibbiyotda ayrim infeksion kasalliklarni (mas, koʻkyoʻtalga, stafilokokka qarshi I.) davolashda foydalaniladi.
Тузилиши. Антитана тузилиши бўйича 2 та занжирдан иборат.

1. 
   оғир занжир
   
2. 
   енгил занжир
   

занжир кетма-кетлиги аминокислоталардан ташкил топган. Хар бир занжир ўзаро дисулфит боғларига эга. Антителанинг антиген билан бирикадиган қисми рецептор қисми дейилади. Боғланиш жойи антиген структурасига кўра ишлаб чиқарилади. Аминокислоталар миқдорига кўра иммуноглабулинлар тузилиши бўйича аминокислоталар таркибига қараб 5 та синфга бўлинади
IgА, IgМ, IgD, IgE, IgG
13. Иммуноглобулиннинг турли қисмларининг функционал хусусиятлари.
14. IgG - унинг тузилиши ва асосий функциялари, турли шаклларда иштирок этиш
иммунитет.
Қон зардобининг 70% ташкил қилади. 4 та кенжа синфга бўлинади. Асосий хусусиятлари гуморал иммунитетда ахамиятга эга. Эмбрионал ривожланиш даврида дастлабки хосил бўладиган хомилани химоялавчи хисобланади. Комплимент тихзимини ва фогацитозни кучайтиради.
 qon oqimida eng koʻp uchraydigan antitelalar hisoblanadi^[1]. IgG plazma B hujayralari tomonidan ishlab chiqariladi va har bir IgG molekulasida ikkita antijen bogʻlashish joyi mavjud.
IgG antitelalari ogʻirligi taxminan 150 kDa^[2][3] kattalikdagi molekulalardan tuzilgan boʻlib, toʻrtta polipeptid tuzilishli zanjirlardan tuzilgan. Bitta IgG molekulasida taxminan 50 kDa boʻlgan ikkita bir xil g-tipli ogʻir zanjirlar va taxminan 25 kDa boʻlgan ikkita engil zanjir boʻladi. Ikki ogʻir zanjir bir-biriga va engil zanjirlarga disulfid bogʻlari orqali bogʻlangan boʻlib olingan tetramer ikkita bir xil yarmidan iborat boʻlib, ular birgalikda Y shaklli strukturani hosil qiladi. „Vilka“ ning har bir uchida bittadan antigenga bogʻlashnish joyi mavjud boʻlib, u oʻz shaklini oʻzgartiruvchi tuzilishga ega. Y shaklidagi strukturaning „poyasi“ doimiy boʻlib, Fc bilan belgilanadi va yuqori darajada saqlanib qolgan N-glikozillanish joylarini oʻz ichiga oladi. Fc ga biriktirilgan N- glikanlar fukoza bilan toʻyingan boʻlib, murakkab tuzilmalar hosil qiladi. Ushbu glikanlarning baʼzilari N-asetilglyukozamin va a-2,6-bogʻlangan sialik kislota qoldiqlarini ham oʻz tarkibiga kiradi^[
15. IgM - унинг тузилиши ва функциялари.
Қон зардобида 5-10%ни ташкил этади. 2 та кенжа синфга эга. Асосий хусусиятларидан бири бола туғилиши билан шаклланади. Турли хил стрептакок, стафилакок келтириб чиқарадиган касалликларга қарши курашади. Бактерия вирусларини тўлиқ парчалайди.
M molekulalari eng ogʻir (molekulyar ogʻirligi 990 kDa)^[1] va eng murakkab tashkil etilgan immunoglobulinlar hisoblanadi. Erkin IgM molekulasi pentamer boʻlib, uning har bir monomeri ikkita ogʻir zanjir (m-zanjir) va k- yoki l-tipdagi ikkita engil zanjirdan tuzilgan. Monomerlar disulfid koʻpriklar va J-zanjirlar^[2] orqali pentamer bilan bogʻlangan. Antigen organizmga birinchi marta kirganda, barcha antitelalardan birinchi boʻlib IgM immunoglobulinlari hosil boʻladi^[3][4]. Bundan tashqari, ular birinchi boʻlib ontogenez va filogenezda paydo boʻladi. Odamlarda va boshqa sutemizuvchilarda IgM taloqda joylashgan plazma hujayralari tomonidan sintezlanadi^[5][6]. IgM antibakterial immunitetda va bir qator autoimmun kasalliklarda eng faoldir hisoblanadi^[
16. IgА - унинг тузилиши ва функциялари, иммунитетнинг турли шаклларида иштирок
этиш.
Қон зардобида 10-15% ни ташкил қилади. Асосан шиллиқ қаватлар кўз ёш сўлак ошқозон ости шиллиқ қаватлари, ўпка шиллиқ қаватлари ва она сутида энг кўп бўлади. Бу шиллиқ қаватлардаги антигенларнинг парчалашда ахамиятга эга.
Kun davomida odamlarda 3 dan 5 g gacha IgA ichak boʻshligʻiga chiqariladi. Odamlarda IgA ning ikkita kichik sinfii mavjud: IgA1 va IgA2 ^[1]. IgA organizmda asosan monomerik va dimerik shaklda mavjud. IgA1 molekulalari eng koʻp qon plazmasida, IgA2 esa sekretlarda uchraydi. Turli limfoid toʻqimalarda IgA1 va IgA2 ni ajratuvchi hujayralar nisbati har xil boʻladi.
gA monomeri antitelolarga xos boʻlgan tuzilishga ega va ikkita ogʻir zanjir va ikkita yengil zanjirdan iborat. Ogʻir zanjir oʻzgaruvchan hududni (V-hududi), uchta doimiy domenni (C-domenlari) va oshiq-moshiq qismini oʻz ichiga oladi. Odamlarda IgA ning ikkita kichik sinfi mavjud: IgA1 va IgA2. Ikkala kichik sinf ham koʻp miqdorda glikozillangan oqsillardir. IgA2 kichik sinfida A2m (1) va A2m (2) deb nomlangan ikkita allel variant mavjud.
IgA ning asosiy vazifasi tananing shilliq pardalarida birinchi himoya chizigʻi boʻlib, viruslarning kirib borishini oldini oladi. IgA komplement tizimi bilan oʻzaro taʼsir qilmaydi va bakteritsid xususiyatlariga ega emas, balki bakterial toksinlarni zararsizlantirishda ishtirok etadi. Sutemizuvchilarda, shu jumladan odamlarda IgA ogʻiz sutida yangi tugʻilgan chaqaloqlarga oʻziga xos immunitetni taʼminlash uchun etarli miqdorda boʻladi