Biologiyada didaktik o‘yin texnologiyalaridan foydalanish

2.3 O’yin mashqlari.
Ular odatda 10-15 daqiqa davom etadi va o’quvchilarning kognitiv qobiliyatlarini yaxshilashga qaratilgan bo’lib, kognitiv qiziqishlarni rivojlantirish, o’quv materialini tushunish va mustahkamlash, uni yangi vaziyatlarda qo’llash uchun yaxshi vositadir.Mashq o‘yinlariga turli viktorinalar, krossvordlar, boshqotirmalar, anagrammalar, chaynvordlar, charadlar, boshqotirmalar, botanika va zoologik lotolar, o‘simlik va hayvonlar haqidagi maqol va matallarni tushuntirish kiradi.Maktab o’quvchilarining ushbu o’yinlarga motivatsiyasi aqliy faoliyatda taxminlar, zukkolik ko’rsatish istagiga asoslangan.O’tilgan materialni takrorlashda, shuningdek, takroriy va umumlashtiruvchi darslarda men botanika va zoologik lotodan foydalanaman.
7-sinfda darsni qurish mumkin, masalan, shunday: o’quvchi kattalar hasharotini ko’rsatadigan kartani oladi va to’rtta bo’sh hujayra qoladi. Alohida-alohida, kichik kartochkalarda hasharotlar rivojlanishining turli bosqichlarini ko’rsatadigan diagrammalar chizilgan. Javob beruvchi talaba ushbu hasharotga tegishli tasvirlarni tanlaydi va chizmalardan uning biologik xususiyatlari, tabiatdagi va xalq xo’jaligidagi ahamiyati haqida gapiradi.
Krossvord – bu kvadrat shaklni to’ldirish uchun so’zni taxmin qilish o’yini.Ko’pincha men terminologiyani mashq qilish uchun krossvordlardan foydalanaman.Biologiya o‘quvchilardan ko‘p lug‘at ishlarini talab qiladi. Ko’p sonli atamalarni yodlash zarurati, ularning ma’nosi ko’pincha o’quvchilarga qiyinchiliklar tug’diradi. Shu munosabat bilan biz jumboqlardan foydalanamiz.
Rebus – bu so’z yoki jumla chizmalar, harflar yoki belgilar yordamida shifrlangan vazifadir. Men sizni asta-sekin jumboqlarni echishning turli usullari, jumboqlarni tuzish va yechishning asosiy qoidalari – o’ziga xos “rebus alifbosi” bilan tanishtiraman.
Anagramlar yoki topshiriq so’zni dekodlash , masalan, “Yirtqichlar” so’zi, uni shifrlash (raqam, alifbo tartibida harfning seriya raqamini bildiradi)
Bolalarga bunday topshiriqlarni taklif qilib, biz ulardan dars mavzusi yoki kalit so’z sifatida foydalanishimiz mumkin, masalan, 7-sinfda HAShAROTLAR mavzusini o’rganayotganda, biz uni shifrlaymiz, taxmin qilish uchun taklif qilamiz, bu so’zning mavzusi ekanligini aniqlaymiz. Dars ushbu turdagi vazifa iboralarni yoki hatto butun jumlalarni shifrlash orqali yanada murakkablashishi mumkin. Ammo unutmangki, boshlang’ich bosqichda biron bir yangi vazifani kiritishda siz uni bolalar bilan birgalikda taxmin qilasiz va shundan keyingina uni mustaqil bajarish uchun berasiz.Bunday vazifalar, ayniqsa dars boshida, o’quvchilarning bilim jarayonlarini faollashtirishga imkon beradi: diqqat, uning barqarorligi va konsentratsiyasi, fikrlash, idrok etish (fazoviy va vizual). Topshiriqni bajarayotganda, bolalar ko’proq to’plangan va intizomli bo’lishadi.
Topishmoqlar bilan ishlash bolalarda kuzatuvchanlikni, topqirlikni rivojlantirishga yordam beradi, mantiqiy fikrlashni rivojlantiradi. Topishmoqlarni yechish uchun talabalar dastur materialini, qo’shimcha ravishda adabiyotni yaxshi bilishlari kerak. Yangi materialni o’rganishda topishmoqlardan foydalanish maqsadga muvofiq. Masalan, yangi materialni tushuntirishdan oldin, men topishmoq qilaman:

• 
  Portreti bo’lgan o’simliklardan
  
• 
  Tangaga naqsh tushirilganmi?
  
• 
  Kimning mevalari kerak emas
  
• 
  Yer sayyorasidami? (Bug’doy)
  

Bunday uslub, menimcha, o’quvchilarning e’tiborini “Donli ekinlardan foydalanish va ahamiyati” mavzusini idrok etishga faollashtiradi. Yangi materialni tuzatishda, umumiy darslarda topishmoqlardan ham foydalanaman. Shu bilan birga, men bolalardan nafaqat topishmoqni topishni, balki tegishli savollarga javob berishni ham so’rayman. Shunday qilib, turli gulli oilalarga mansub o’simliklar haqidagi topishmoqlarga men quyidagi savollarni taklif qilaman: Bu o’simliklar qaysi oilaga tegishli? Qaysi sinfga? Sinf, oilaning umumiy xususiyatlarini ayting. Bu o’simlik haqida nima bilasiz? Bu oilaga mansub yana qanday o’simliklarni nomlay olasiz? Shunday qilib, olingan bilimlar mustahkamlanadi. Biz o’simliklar va hayvonlar hayotidagi mavsumiy o’zgarishlarni o’rganishda ko’pincha maqollar, maqollar va belgilardan foydalanamiz. Maqolni aytish, imzolash yoki ma’nosini tushuntirish vazifasi beriladi.
Korreksiya maktabida biologiya darslarida qo'llaniladigan o'yinlarning yana bir turi
"Uchinchi g'ildirak". Bu topshiriqlar mazmunan juda oddiy, ammo ular testlar bilan ishlash qobiliyatini shakllantiradigan dastlabki bosqichdir. O'yin har qanday mavzuni o'rganishda, ayniqsa testlar, krossvordlardan foydalanish noo'rin mavzularni o'rganishda amalga oshirilishi mumkin. Ushbu vazifalarda ayniqsa jozibali narsa ulardan foydalanishga minimal tayyorgarlikdir.
Ular asosan o'quv materialini umumlashtirish va mustahkamlash maqsadlariga xizmat qiladi, shuningdek, xarita bilan ishlashni diversifikatsiya qiladi. Bunday o'yin nafaqat xaritani bilish, balki uni o'qish qobiliyatini ham ishlab chiqishga imkon beradi. Chizmalar va xarita belgilarining kombinatsiyasi orqasida haqiqiy dunyoni tasavvur qilish qobiliyati rivojlanadi. Turli xil tabiat hodisalari va inson faoliyatining o'zaro bog'liqligi, jumladan, xaritada ko'rsatilmagan, lekin unda ko'rsatilgan narsalar tufayli o'rganiladi. O‘quvchilarning sayohat o‘yinlarida faollashuvi og‘zaki hikoyalar, qidiruv savollari, o‘quvchilarning javoblari, shaxsiy tajribalari va mulohazalari bilan ifodalanadi. Bunday o'yinlarga misol bo'lishi mumkin "Meva va urug'larni o‘rganish", "Dengiz va okeanlardagi hayot" mavzusini umumlashtirishda "Okean tubiga sayohat".
Rolli o'yin o'quvchilarni kommunikativ faoliyatga jalb qilishning samarali usuli bo'lib, u jamoaviy kompetentsiyani rivojlantirishga yordam beradi.
Rolli o'yinlar tufayli darsni qiziqarli, jonli va hayajonli qilish mumkin. Rolli o'yinda o'quvchilar bilan muloqotning boshqa usuli qo'llaniladi, bu tushuntirish, hikoya, ko'rsatish, takrorlash kabi odatiy shakllardan tubdan farq qiladi.
Va biron bir faoliyat turi inson rivojlanishining tabiati tomonidan belgilab qo'yilgan o'yin faoliyati kabi mustahkam organik asosga ega emas.
Rolli o'yinning markazida taqsimlangan rollarda ijro etilishi kerak bo'lgan kichik stsenariylar mavjud. Bunday biologiya darslarida o’quvchilar dars mavzusining xarakteri va mazmuni, hal qilinayotgan masalaning o’ziga xosligi bilan belgilanadigan muayyan rollarni o`z zimmalariga oladilar. O'yinda biologik, tibbiy, ijtimoiy, ishbilarmonlik munosabatlariga taqlid qiladigan, vaziyatning ixtiro qilingan ishtirokchilari tomonidan murakkablashtirilgan belgilar bo'lishi mumkin.
Biologiya darslarida rolli o‘yinlar o‘quvchilarning qobiliyatini shakllantiradi, muammolarni jamoaviy hal qilish, tezkor qaror qabul qilish, amalga oshirilgan harakatlarning oqibatlarini oldindan bilish, tashabbuskorlikni, biologik va tibbiy tushunchalar bilan ishlash qobiliyatini rivojlantiradi.
O'yinlarga misol sifatida quyidagi dramatizatsiyalar bo'lishi mumkin: "Kechki ovqat stolida", "Tishlaringizni qanday qilib to'g'ri yuvish kerak".
Musobaqa o'yinlari . Ham shaxsiy, ham jamoaviy chempionatlar uchun.
Didaktik o'yin o'rganish usuli sifatida ko'p sonli o'quvchilarning, qishloq maktabida esa barcha o'quvchilarning bilimlarini tekshirish vaqtini qisqartirishga yordam beradi. O'yin davomida 5-10 daqiqa davomida materialning assimilyatsiya darajasini nazorat qilish mumkin bo'ladi. Masalan, "Qarsaklar" o'yini. Men aniq javobni talab qiladigan savollarni beraman. O'quvchilar ijobiy javob uchun qo'llarini bir-biriga uradi, salbiy javob uchun esa jim o'tiradi. Shunday qilib, butun sinf bir vaqtning o'zida bir xil savollarga javob beradi, sinf kichik bo'lsa, barcha o'quvchilarning javoblarini kuzatish juda oson. Agar sinf katta bo'lsa, siz o'yinni qatorlar, variantlar, guruhlar va boshqalarda o'ynashingiz mumkin.
Shunday qilib, didaktik o'yin yordamida tabaqalashtirilgan va individual yondashuvni amalga oshirish va shu bilan birga, bolani intellektual doirada cheklamasdan, o'sish va rivojlanish imkoniyatini yaratish mumkin.
"Atrofingizda nima o'smoqda?"
O‘yin gulli o‘simliklar taksonomiyasini o‘rganish yakunida, o‘quvchilar turli taksonomik guruhlarga mansub o‘simliklarning xususiyatlari bo‘yicha yetarli bilim fondi to‘plangan vaqtda o‘tkaziladi.
O'yinjihozlari:
-oltita oilaning gul formulalari bo'lgan kublar;
-oltita oilaning mevalari nomi yozilgan kublar;
-oltita oilaning qizil kitobga kiritilgan turlari tasvirlangan kublar;
-barglarning tuzilishi ko'rinishidagi piramida.
Talabalarga o'simliklarni faqat to'rtta xususiyatni hisobga olgan holda aniqlash taklif etiladi: barg tuzilishi, gullash turi, meva, gul formulasi. Bunday didaktik o'yinlar sinfda ham, sinfda ham yoki alohida darsdan tashqari mashg'ulot sifatida ham o'tkazilishi mumkin. Puxta o'ylangan va tashkil etilgan o'quv jarayoni "o'qituvchi-talaba" o'rtasidagi "o'yin" o'zaro ta'sirini juda samarali amalga oshirishga imkon beradi. Ko'rinishidan, bunday o'yinlar maktab o'quvchilari bilimiga hech qanday yangilik qo'shmaydi, lekin ular shubhasiz foyda keltiradi, chunki ular o'quvchilarni bilimlarni yangi sharoitlarda qo'llashga yoki aqliy vazifani qo'yishga undaydilar, ularni hal qilishda o'zini namoyon qilishni talab qiladi. aqliy faoliyatning turli shakllari. O'yin intellektual rivojlanish vositasidir, chunki o'yin davomida turli xil aqliy jarayonlar faollashadi. Fikrni tushunish, o'yin harakatlari va qoidalarini o'rganish uchun siz o'qituvchining tushuntirishini faol tinglashingiz va tushunishingiz kerak.