Blackcurse

 

64 

topilgan) genlardan faqat ozginasi aktiv holda bo’ladi. Boshqacha qilib aytganda sintezlay oladigan 

juda ko’p sonli oqsillardan faqat ayrimlarinigina sintezlaydi. Bundan quyidagi xulosa kelib chiqadi 

hujayradagi  genlarning  asosiy  qismi  repressiyalangan  holda  bular  ekan,  ya’ni  hujayrada  bo’lgan 

axborotni berilish qandaydir holda to’sib quyilgan bo’ladi. 

 

Repressiyaning    mexanizmi  hozircha  aniq  emas.  Shuning  uchun  bu  xaqda  turli  gipotezalar 

ilgari surilgan. Ulardan ko’proq tarqalgan buyicha axborot transskripsiya darajasida, ya’ni i-RNK ga 

o’tishida  yuz  beradi.  Yukorida  ko’rsatilganidek,  transskripsiya  RNK  –polimeraza  fermenti 

ishtirokida bo’ladi. U gen buylab urmalab yuradi va i-RNK hosil bo’ladi. Albatta bu sintezni amalga 

oshishi uchun RNK polimeraza fermenti makromolekulasi gen biln fazoviy yakinlashishi kerak. Bu 

esa  faqat  gen  bush  bo’lgan  holdagina  yuz  beradi.  Agar  u  bush  bo’lmasa,  ya’ni  uning  yuzasi  biron 

modda bilan birikkan holda band bo’lsa, genni RNK-polimeraza bilan o’zaro aloqasi yuz bermaydi-

transkripsiya  protsessi  yuz  bermaydi,  tegishli  oqsilni  sintezi  repressiyalanadi.  Gen  yuzasining 

egallovchi modda, ya’ni repressor giston tipidagi oqsil bo’lsa kerak degan taxmin qilishga yetarli 

asos bor. 

 

Axborot  okimini  chegaralash  transkripsiya  darajasidagin  a  emas,  balki  translyatsiya 

darajasida ya’ni i-RNK matritsasida oqsil  sintezlanayotganda ham yuz berishi mumkin. Bu soxada 

quyidagi gipoteza ilgari surildi: ba’zi germonlar ta’siri ostida ribososmaning i-RNK buylab harakati 

kuchli  tormozlanishi  yoki  butunlay  tuxtalishi  mumkin.  Boshqa  xil  gipotezaga  asosan,  oqsil 

sintezining  borishiga  o’sib  borayotgan  polipeptid  zanjir  ta’sir  ko’rsatadi:  gormonlarni  yoki  ba’zi 

past molekulali maxsus moddalarni ta’sirida ribosoma strukturasi o’zgaradi va u matritsaga maxkam 

birikib qoladi. Natijada oqsil sintezi tormozlanadi.