Боб керамика ва шишалар кимёвий технологияси


Download 1.33 Mb.
bet27/102
Sana07.02.2023
Hajmi1.33 Mb.
#1175242
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   102
Bog'liq
Noorganik materiallar kimyoviy texnologiyasi (A.Ismatov va b.)

Оловбардош материаллар. Юксак температурага бардош бера оладиган маҳсулотлар ва материалларнинг тури жуда куп. Шундай материал олинадиган хомашёнинг хили яна- да купрокдир.
Саноат курилишида ишлатиладиган оловбардош мате­риаллар хомашёнинг физик ва кимёвий табиатига, кимё- вий-минералогик таркибига х,амда тайёрлаш технология- сига караб асосан саккиз группага ажратилади: 1) крем- незёмли, 2) алюмосиликатли, 3) магнийли, 4) хромли,

  1. цирконийли, 6) углеродли, 7) оксидли ва 8) кисло- родсиз моддадан иборат материаллар. Хар бир группа композиция ташкил этувчи асосий минералларнинг узаро нисбатига қараб типларга ажратилади. 1-группага — ди- насли ва кварцли тип, 2-группага — шамотли, юксак гли- нозёмли ва яримнордон тип, 3-группага — магнезитли, доломитли, форстеритли ва шпинелли тип, 4-группага — хромитли, хром-магнезитли ва магнезит-хромли тип, 5- группага — цирконийли ва цирконли тип, 6-группага — коксли ва графитли тип, 7-группага — оксидли ва 8-груп- пага — карборундли ва бошқа типлар киради.

Маҳсулотлар тайёрлаш усули, шакли ва улчами, кури- ниши, юкори температура хамда кислота таъсирига чи- дамлилиги ва бошка хусусиятларига караб группа ва тур- ларга ажратилади.
Оловбардош маҳсулотлар шакллаш усулига кура, шли­кер ёки эритмадан куйилган, пластик формовка килин- ган, яримкурук прессланган, куруқ кукунсимон массадан пресслар ёрдамида жипслаштирилган, tof жинси ва куй- ма блоклардан арралаб ясалган турларга ажралади. Термик ишлов берилиши жихатдак улар куйдирилган (шамот ришт) ва эритиб куйилган (кварцли блок) махсулотлар- га, синдириб курганда юзасининг структурасига қараб майда толали ва йирик толали тузилишдаги буюмларга ажратилади. Куйиш жараёнида майда заррачаларнинг бир- бирига ёпишиш даражасига караб, маҳсулотнинг танаси тош котган ёки ковакли булиши мумкин. Танаси тош крт- ган ришт мустаҳкам, синдирилган юзаси ялтирок чира- ноксимон булади, очиқ ва туташган говакли булмайди. Танаси ковакли ришт ялтирамайди, юзаси хира, бузранг ва бирмунча ровак булади.
Оловбардош материаллар шакли ва улчамига кура «турри» ва «цийик» нормал риштлар хамда оддий, мурак­каб, ута мураккаб ва йирик блок шаклдор буюмларга, тем- пературага чидамлилиги жиҳатидан утга чидамли (1580— 1770 °С), юкори температурага чидамли (1770—2000 °С) ва жуда юксак температурага чидамли (2000 °С дан юкори) турларга ажратилади.
Оловбардош дастлабки сунъий махсулот алюмосили- катли ва кремнезёмли гиштдан иборат. Бундай ришт ку- йиш учун созтупрокни куйдириб хосил килинган олов­бардош лой, яъни шамот билан кум жуда кул келди. Тар­кибида алюминий оксиди куп булган куйдирилмаган гилга куйдирилган каолин ёки шамот аралаштириб кррилган лойдан куйилган риштни махсус печда 1350—1500 °С да пишириш йули билан яримнордон, шамотли ва юксак глиноземли гиштлар олиш мумкин. Кум суюк.ох.акда кори- либ, шу цоришмадан куйилган ришт пиширилса, линас ёки кварцли ришт хрсил булади. Бундай риштларни куйиш осон ва арзонга тушади, 1580—1750 °С га бемалол чидай- ди. Улар сувда зангламайди, кислотада эримайди (6-жад- вал), бир неча йилгача уз хусусиятларини йуқотмайди.
Оловбардош алюмосиликат риштларнинг хоссалари масса таркибига кирувчи алюминий (III) оксиднинг миқ- дорига борлиқ- Таркибидаги оксид микдори ортган сари ришт курсаткичларининг ҳам ортиши 6-жадвалдан якдол куриниб турибди.
Ofhp саноатнинг илдам ривожи металларнинг янги, мустах,кам турини яратишни тақозо этади, бу эса уз нав- батида, ута чидамли, хумдонбоп материалларни топиш заруриятини турдирди. Давр талаби билан МДХ,, Австрия, АКД1, Чехословакия, Англия ва Япония олим ва мутахас- сислари ҳамкорликда утга чидамли янги маҳсулотлар— магнезитли, хромитли ва цирконийли ришт ва блоклар куйиш усулини ишлаб чикдилар. Шу усулда магнезит, до­ломит, форстерит, шпинель, хромит ва сунъий бирикма-

Download 1.33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   102




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling