Bobomurodova Mohira Oliy o’quv yurtlariga kiruvchilar uchun qo’llanma

qo’yganligini aytdi. 
6)modal so’z bilan: Borni yo’q qiladigan axmoq bo’ladi. 
Otlashganda: 
1)sifat bilan:Kattani hurmat qil. 
2) son bilan: Birni kessang, o’nni ek. 
3)taqlid so’z bilan: Taqir-tuquringni yig’ishtir. 
4)undov so’z bilan: Odamlarning dodini eshitdik. 
Eslatma: Agar vositasiz to’ldiruvchi belgisiz qo’llangan bo’lsa, u har doim fe’l 
kesim oldida turadi: Shoirlari g’azal yozadi. Vositasiz to’ldiruvchi va fe’l kesim 
orasiga biror so’z qo’ysak, u holda vositasiz to’ldiruvchidagi tushum kelishigi har 
doim belgilli qo’llaniladi: G’azalni shoirlari yozadi. 
Vositali to’ldiruvchi. Vositali to’ldiruvchi o’z hokim bo’lagiga bog’lanib, shu 
bo’lak orqali ifodalangan harakatning yuzaga kelishida qurol-vosita vazifasini 
bajaradi.Ular kimga? nimaga? kimda? nimada? kimdan? nimadan? kim bilan? 
nima bilan? kim haqida? nima haqida? kim uchun? nima uchun? kabi so’roqlarga 
javob bo’ladi. Vositali to’ldiruvchi o’timsiz fe’lga bog’lanib, quyidagicha 
ifodalanadi:
1.Ot bilan: Odamlar Mansurov bilan xayrlashdi. 
2.Olmosh bilan: Sizga nima bo’ldi o’zi?
3.Otlashgan sifat bilan: Yaxshiga qora yuqmas.
4.Otlashgan son bilan: Beshni beshga qo’ysak, o’n bo’ladi. 
5. Otlashgan sifatdosh bilan: Bilmagandan bilgan yaxshi. 
 6.Harakat nomi: So’rashdan uyalma, bilmaslikdan uyal.
7. Otlashgan ravish bilan: Ko’kka boqma, ko’pga boq. 
8.Otlashgan taqlid s’z bilan: Qushlarning chug’ur-chug’uridan boshim og’ridi. 
9. Ibora bilan: Ichi qoralardan yiroq yurish kerak. 
10. Ajralmas birikma bilan: O’qituvchining mahorati u tarbiylagan 
shogirdlarining bilimdonligi bilan o’lchanadi. 
Eslatma.To’ldiruvchilar kesimga to’g’ridan to’g’ri bog’lanish bog’lanmasligiga 
ko’ra 2ga bo’linadi: 
a)mustaqil to’ldiruvchilar; 
b)nomustaqil to’ldiruvchilar. 

---

110 
To’g’ridan to’g’ri kesimga bog’lanib kelgan to’ldiruvchilar mustaqil 
to’ldiruvchilardir: Odamning aqlini bilim oshiradi. 
Kesim vazifasida kelmagan biror bo’lakka bog’langan to’ldiruvchilar nomustaqil 
to’ldiruvchi deyiladi. Shuning uchun u biron bir ikkinchi darajali bo’lakning 
tarkibiy qismi – bo’lakning bo’lagi vazifasini bajaradi: Dangasaning non yeyishini 
ko’r gapida dangasaning non yeyishini birikmasi nimani? so’rog’iga javob bo’ladi 
va birikmali to’ldiruvchi vazifasida keladi. Bu bo’lak tarkibidagi non bo’lagi 
nomustaqil to’ldiruvchi, bo’lakning bo’lagidir. 
1-topshiriq: Gaplardagi to’ldiruvchilarni tahlil qiling. 
1.Arzimagan va befoyda narslarga keragidan ortiqcha vaqt sarflash dono odam 
uchun nihoyatda og’irdir va bu uni mislsiz tashvishga soladi. 2.Modomiki, vaqt 
eng qimmatbaho mulk ekan, unda vaqtni talon-taroj qilish eng og’ir gunohdir. 
3.Inson boshiga tushishi mumkin bo’lgan eng og’ir yo’qotish vaqtni boy berishdir. 
4.Odam tabiatan qiziq yaratilgan: boyigini yo’qotsa, xafa bo’ladi-yu, umri zoye 
ketayotganiga esa parvo qilmaydi. 5.Vaqtini boy berayotganida xunob bo’ladigan 
odam eng dono odamdir. 6.Vaqtning qadriga yetmagan ishiga shon-sharaf nasib 
bo’lmaydi. 
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________ 
2-topshiriq: Gaplardagi to’ldiruvchilarni tahlil qiling. 
1.Vaqt hamma narsaga o’z ta’sirini o’tkaza oladi; yillarning poyonsiz xalqasi