Bolalar adabiyoti fanidan savollar Adabiyot (bolalar adabiyoti) fanining maqsad va vazifalari

Muhammad Ali asarlarida ilgari surilgan g’oyalar

Muhammad Alining xalq afsonalari asosida “Ninachi haqida ertak”, “Uch oltin gʻisht”, “Sirli qushlar” nomli asarlar yaratganligi ham diqqatga sazovordir. “Ninachi haqida ertak” (1977) xalqimiz orasida qadimdan mashhur boʻlgan “Kim zoʻr?” degan afsonaga asoslangan. Asar qahramoni Ninachi qish kirib qolganini sezmagan, yozni taralabedod qilib, oʻyin-kulgi bilan oʻtkazgan, uy-joysiz qayga borishini bilmay, “xazon choʻpni hassa qilgancha” yoʻlga chiqadi. Muz ustidan oʻtayotib oyogʻi toyib ketadi va quyrugʻini sindirib qoʻyadi. U bu falokatdan qattiq ozor chekadi va Muzga, sen zoʻr ekansan, deydi. Muz esa, men zoʻr emasman, agar zoʻr boʻlsam, quyosh eritib yuborarmidi, Quyosh zoʻr, deydi. Ninachi soʻng Quyoshga, uni berkitib olgan Bulutga, uni bagʻrini teshib oʻtgan Yomgʻirga, keyin yomgʻir ipiga osilib yerga tushib, uni shimib olgan Yerga, yerdan unib chiqqan Maysaga, uni bosib oʻtgan Otga va nihoyat, uni minib olgan Odamga keladi…

Shoir adolat qidirib yurgan Ninachi sarguzashtini juda jonli va qiziqarli tasvirlaydi, oʻqiganda tabiat manzaralari oʻquvchi koʻz oʻngidan bir-bir oʻtadi.
“Uch oltin gʻisht” afsonasini shoir oʻz otasidan eshitgan. Voqea juda qiziq va ibratli. Uch aka-uka – Toʻngʻich, Oʻrtancha, Kenja – uzoq safarga chiqishib, uchta oltin gʻisht topib oladilar. Har biriga bittadan oltin gʻisht toʻgʻri keladi. Biroq nafs tuzogʻiga tushgan Toʻngʻich bilan Oʻrtancha oʻgʻil fitna uyushtirishib, Kenjani oʻldirmoqchi boʻladilar va uni ovqat olib kelishga yuboradilar. Kenja ovqat olib kelib dasturxonga qoʻyayotganda uning boshiga gʻisht bilan urib oʻldiradilar. Keyin xursand boʻlishib, ovqat yeyishga tutinadilar. Va shu zahotiyoq oʻzlari til tortmay oʻladilar. Chunki Kenja ham uchta oltin gʻishtni oʻziga olmoqchi boʻlib, akalarining ovqatiga pinhona zahar qoʻshgan edi… Shoir bu afsonasida inoqlik, hamjihatlikni ulugʻlaydi, ochkoʻzlik, nafsga berilishni qoralaydi. Asarni oʻqigan oʻquvchi sadoqat-u ixlos yoʻlini tutish, halol boʻlish kerakligini, ezgu ishlarda birlashish lozimligini, yomonlik qilish asli insonning ishi emasligini anglaydi, yaxshilikning umri uzun, yomonlikning esa davri qisqa, degan haqiqatning boqiyligini tushunib yetadi.
“Sirli qushlar” shoirning hind xalq afsonalaridan ilhomlanib yozgan asaridir. Unda halollik, fidoyilik, chin insoniylik mavzulari ulugʻlanadi.
Muhammad Ali ijodida Amir Temur mavzusi alohida oʻrinni egallaydi. U 1967-yildayoq jasorat koʻrsatib, Sohibqironning bunyodkorligini ulugʻlagan va Mustaqillik yillarida maktab darsliklariga kiritilgan “Gumbazdagi nur” dostonini yozgan edi. “Sarbadorlar” tarixiy dilogiyasida (1989) oʻzbek prozasida birinchi marta 24–30 yoshli Amir Temurning siymosi chizib berildi.
2007-yilda Davlat mukofotiga sazovor boʻlgan “Ulugʻ saltanat” tarixiy roman-dilogiyasi (“Jahongir Mirzo” – 1999, “Umarshayx Mirzo” – 2004)da adib Amir Temur hayoti va uning suronli davri, oʻzbek xalqining milodiy XIV asrdagi turmush tarzi, ijtimoiy hayotda va tafakkurlarda roʻy bergan oʻzgarishlar haqida qiziqarli va ishonarli hikoya qiladi.

51.