Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

 
6.9.5. Markaziy asab sistemasi xastaliklarida parodont 
to`qimasidagi o`zgarishlar 
Markaziy asab sistemasining tug`ma xastaliklarida parodont 
to`qimalarida yallig`lanish jarayonlari parodontoliz tarzida kechadi. Bu 

---

174 
jarayon oligofreniya (esi pastlik) mavjud bo`lgan bolalar orasida 61% ni, 
ensefalopatiyada 41,3% ni tashkil qiladi. 
Milklar qizarib shishadi, klinik va parodontal cho`ntaklar hosil 
bo`ladi. Milklarda yiringli yallig`lanish aniqlanib, tishlarning liqillab 
tushib ketishi kuzatiladi. Milklardagi yallig`lanish belgilari og`iz 
bo`shlig`ida fiziologik o`z o`zini tozalash jarayonining sustligi, og`iz 
bo`shlig`i gigiyenasiga rioya qilinmasligi va kasallikni davolash uchun 
qabul qilinadigan dori darmonlar oqibatida yuzaga kelishi mumkin. Bu 
xastaliklar mavjud bo`lgan bemor bolalarda 57,4% hollarda tish atrofi 
to`qimalarining yallig`lanishi parodontoliz tarzida kechadi. 
 
6.9.6. Qandli diabet xastaligida parodont to`qimasidagi o`zgarishlar 
Qandli diabet bilan og`rigan bolalarning parodont to`qimalaridagi 
yallig`lanish, 
destruktiv-distrofik 
va 
degenerativ 
jarayonlar 
davolanmagan yoki noto`g`ri davolangan bemor bolalar o`rtasida 
uchraydi. Bunday bemorlarda jarayon juda tez rivojlanib, kataral, 
gipertrofik-granulyatsiyalanuvchi milk yallig`lanishiga olib keladi. 
Milklar yallig`lanishi bilan bir qatorda og`iz bo`shlig`i shilliq pardasi 
qizaradi, ba’zan esa dog`li qizg`ish-eritema belgilari yuzaga keladi. 
Qandli diabet xastaligida atsidozli (kislotali) muhit vujudga kelishi 
oqibatida parodont to`qimalaridagi kollagen tolalar bo`kib, ularning 
yo`g`onlashuvi va g`ovaklashuvi natijasida parodontal cho`ntaklar hosil 
bo`lishi, granulyatsiyalanuvchi to`qima o`sib chiqishi kuzatiladi. 
Cho`ntaklarda yiringli ekssudat paydo bo`ladi. Tishlar liqillab, chaynov 
bosimiga bardosh berolmay, har tomonga qiyshayadi (patologik 
okklyuziya). 
Rentgen tasvirida molyar tishlar ildizini o`rab turgan alveolyar 
suyak o`siqlarida voronkasimon yoki likopchasimon, kurak tishlarning 
alveolyar o`siqlarida esa gorizontal yemirilishlar qayd etiladi. Bu xil 
yemirilishlar suyak cho`ntaklarining paydo bo`lishiga olib keladi. Tish 
ildizlarining 1/3, 2/3 qismigacha alveolyar suyak o`sig`ining yemirilishi, 
ba’zan suyak o`sig`ining batamom parchalanib, erib ketish hollari 
kuzatiladi. Suyak to`qimalarining so`rilish darajasi tishlar atrofidagi 

---

175 
milklarda sodir bulayotgan yallig`lanish jarayonining chuqurligiga mos 
keladi. Milklar va suyak to`qimalaridagi o`zgarishlar dastlab distrofik 
tarzda kechib, keyinchalik yallig`lanish jarayoni ham qo`shilishya 
tufayli shiddatli tus oladi. 
Suyak alveolyar o`siqlaridagi so`rilish jarayonini bir gurux olimlar 
moddalar almashinuvi buzilishining natijasi deb bilishsa, boshqa gurux 
olimlar diabet xastaligi oqibatida sodir bo`ladigan qon tomir 
devorlarining buzilishi (angiopatiya) deb bilishadi. Ushbu xastalikda 
suyak to`qimalarida yuz beradigan o`zgarishlar atsidoz muxit va natijada 
suyak to`qimasidan kaltsiy, fosfor tuzlarining erib chiqib ketishi sababli 
ro`y beradi. 
Xulosa qilib, shuni aytish mumkinki, diabet xastaligi oqibatida 
yuzaga keladigan parodont to`qimasidagi o`zgarishlar, ularda tez 
sur’atlar bilan rivojlanayotgan struktura buzilishlari va yallig`lanish 
jarayonlari bilan kechib, sanoqli yillar ichida tishlarning to`kilib 
ketishiga sabab bo`ladi. 
Qandli diabet xastaligini to`g`ri aniqlashda kasallik tarixini 
surishtirish, qon va siydikni tekshirishdan olingan ma’lumotlar muhim 
ahamiyat kasb etadi.