Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

 
5.2.1. Emalning sistemali gipoplaziyasi (ESG) 
Emal gipoplaziyasining mazkur turida bir xil davrda oxaklanadigan 
(minerallashadigan) tishlar guruxi shikastlanadi. Og`ir kechadigan, bir 
necha bor kaytalanadigan xomilador ona kasalligi yoki tug`ilgandan 
so`ng bolaning 1-3 yoshgacha boshidan kechiradigan kasalliklarida 
barcha doimiy tishlar emalida gipoplaziya xolati qayd qilinadi.
Sistemali emal gipoplaziyasida asosan bir xil davrda rivojlanib 
oxaklanadigan, simmetrik joylashgan tishlar guruxlari kasallikka 
chalinadi. Yangi yorib chiqqan tishlarda dog`lar, chuqurchalar, 
egatchalar shaklidagi nuqsonlar aniqlanadi. Bu nuqsonlar o`zgarmagan 
emal fonida tishlarning kesuv qirrasi yoki chaynov do`mboqchalariga 
nisbatan bir xil masofada yotadi. Bunday o`zgarishlar ko`pchilik 
xollarda ogiz bo`shlig`ining daxliz yoki lunj soxalariga qaragan tish 

---

103 
yuzalarida ko`plab uchraydi. Chuqurcha va egatchasimon nuqsonlarning 
chetlari sillik, yoyik, tubi sillik bo`lib chuqurlashishga moyil bo`ladi. 
Sistemali emal gipoplaziyasida emal satxidagi dog`lar uz taraqqiyoti 
davrida turg`un, o`zgaruvchanlikka moyil bo`lmaydi.
Kuzatishlar natijasida emal satxidagi nuqsonlarning joylashgan joyi 
bevosita utkazilgan kasallik davridagi tish emal to`qimasining 
shakllanayotgan soxasiga mos kelishi, aynan shu nuqtalar oxaklanishi 
davrida xomilador ona yoki bola turli kasalliklarni boshidan 
kechirganligi aniqlangan. Nuqsonlar o`lchami utkazilgan kasallik 
muddatiga, soni esa bunday xastaliklar necha marta kaytalanganligiga 
bog`liq bo`lar ekan. Tishlardagi ikki va undan ortiq soxada 
nuqsonlarning bo`lishi kasallikning yangilanishi yoki boshqa xastalik 
bilan og`rishi natijasida bola organizmida moddalar almashuvining 
buzilganligi oqibatida sodir bo`lishi mumkin. Tishlar satxidagi emal 
gipoplaziyasi nuqsonlarning chuqurligi kasallikning qanchalik og`ir 
kechganligiga bog`liq bo`lishi aniqlangan. 
Stomatolog shifokor to`g`ri tashxis qo`yishi uchun u yaxshilab 
so`rab-surishtirish ishlarini, anamnez yig`ishda bemorning onasi 
to`g`risida, xomiladorlikni qanday o`tkazganligi, sut va doimiy tishlar 
oxaklanish davridagi kasalliklari, kechki toksikozlarni boshidan 
o`tkazganligi, bolaning erta yoshida o`tkazgan kasallilari to`g`risidagi 
ma’lumotlarni to`liq yig`ishda muxim axamiyat kasb etadi. Shu bilan 
birgalikda ob’ektiv ko`rik paytida nuqsonlarning joylashgan joyi, 
chuqurligi, qaysi gurux tishlarda uchrashi (sut yoki doimiy) va ular 
tishlar chiqqan zaxoti aniqlanganligi kabi ma’lumotlar xam tashxisni 
to`g`ri qo`yishda muxim xisoblanadi.
Kuzatishlar emal gipoplaziyasi nuqsonlari 16,26,36,46 tishlarda 
bo`lishi xomilador onaning kasallanganligidan, yoki xomiladorlikning 
ikkinchi yarmida toksikozlarni boshidan kechirganligini ko`rsatadi. Shu 
xildagi emaldagi nuqsonlar bola boshidan kechirgan tug`ilishi paytidagi 
travmalar, asfiksiya bilan tug`ilish, tug`ilgandan so`ng birinchi kunlar va 
xaftalarda o`tkazgan kasalliklar (gemolitik sarg`ayish, dispepsiya va 
boshq.) oqibatida xam yuzaga kelishi mumkin.

---

104 
Emal gipoplaziyasi nuqsonlari faqat 16,26,36,46 tishlardagina emas 
balki 13,11,21,23,33,32,31,41,42,43 tishlarning kesuvchi qirralarida 
namoyon bo`lishi bolaning 4,5-6 oylik davrida qandaydir kasallikni 
boshidan o`tkazganidan darak beradi. Chunki, mazkur tishlarning kesuv 
qirralari emali aynan shu davrlarda oxaklashib mineral tuzlarga 
to`yinadi.
Mabodo, bola 1 yoshga yaqin davr atrofida biror bir kasallikni 
boshidan kechirgan bo`lsa tishlar emal qavatidagi nuqsonlar 
16,1311,21,23,26,36,33,32,31,41,42,43,46 tishlar kesuvchi qirralariga 
yaqinrok, 12,22 tishlarning kesuvchi qirralarida joylashgan bo`ladi. Bu 
esa 
12,22 
tishlarning 
mineralizatsiyasi 
yuqorida 
ko`rsatilgan 
tishlarnikidan kechroq boshlanishidan darak beradi.
Tishlar emali sistemali gipoplaziyasining 6 xil shakli: dog` shakli, 
chuqurchali, egatchali, kosachasimon, aralash va aplastik shakllari 
mavjud.