Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

 
7.4.1. Bednar yarasi 
Ba’zi bir hollarda organizmi kuchsizlangan bolalarda shilinish va 
yaralar yumshoq va qattiq tanglayning tutashgan chiziqlarida ponasimon 
suyakning (os sphenoidalis) tanglay o`siqlari proyeksiyasida simmetriya 
ravishda 
yuzaga 
kelishi 
mumkin. 
Bunga 
sun’iy 
ravishda 
ovqatlantirilayotgan bolalarga beradigan so`rg`ichning uzunligi va 
qo`polligi, ba’zi bir hollarda ona ko`kragining dag`alligi ham sabab 
bo`ladi. Bu xil turdagi shilinish va yaralarni Bednar aftasi deb yuritiladi. 
Tanglay shilliq pardasidagi bunday jarohatlar to`qima oziqlanishi 
jarayonining buzilishi, yomonlashuvi oqibatida vujudga kelgani uchun 
anchagina uzoq (3-4 xafta) vaqt davom etadi. Ana shunday holat 
ko`pincha bola umumiy ahvolining o`zgarishiga, injiqlanishiga, tana 
haroratining ko`tarilishiga, uyqusining buzilishiga va ovqatlanishdan 
bosh tortishiga sabab bo`ladi. Bola bexol bo`lib darmonsizlanadi. 
Ko`krak yoki so`rg`ichni so`rishdan tezda to`xtab chinqirib yig`lay 
boshlaydi. Jarohatning uzoq cho`zilishida ikkilamchi infeksiya vujudga 
keltirgan yallig`lanish jarayoni aloxida o`rin tutadi. 
Shularni 
nazarda 
tutgan 
holda, 
davolash 
chora-tadbirlari 
avvalambor keltirib chiqaruvchi sabablarni yo`qotishdan boshlanadi. 
Uzun so`rg`ichlar qisqartirilib, yumshoq va nozikroqlari tanlanadi. Ona 
ko`krak- so`rg`ichi emizishdan oldin yog`lab yumshatilishi shart. 
Ikkilamchi infeksiyaga qarshi kurashish bilan bir qatorda, yuqorida 
bayon qilingan o`simlik moylari va malhamlar bilan yara atrofidagi 
to`qimaning tiklanishiga e’tibor beriladi. Bulardan tashqari kasallikning 
asosiy noxush belgisi bo`lib hisoblangan og`riqka qarshi muolajalar 
o`tkazilishi lozim. 
Og`riqsizlantirish maqsadida, ayniqsa bolani ovqatlantirishdan 
oldin jarohat va uning atrofiga o`simlik moylariga yoki vazelin yog`iga 

---

270 
aralashtirilgan anestezin surtish yaxshi natijalar beradi. Yallig`lanish 
jarayonining susayishini tezlashtirish uchun uyqudan oldin kuniga 3-4 
marta jarohat va uning atrofi antiseptik eritmalar yoki dorivor 
o`simliklar damlamasi bilan yuvilib, unga oblepixa moyi, na’matak 
moyi, vanilin kabi malxamlar surtish zarur. Bolaning shaxsiy gigiyenasi 
va u o`ynaydigan predmetlar - o`yinchoqlarni toza tutish, so`rg`ichlarni 
qaynoq suvda yoki rangsiz KMnO
4
eritmasida chayish, ona ko`kragi 
gigiyenasiga amal qilish tuzalish jarayonini tezlashtiradigan omillardan 
hisoblanadi. 
Bolaga shifokor maslahatisiz mustaqil davo - tadbirlarini qo`llash 
noxush oqibatlarga olib kelishi mumkin. 
Maktab yoshidagi bolalardagi noxush qiliqlar: lab, lunjlarni tishlar 
orasiga olib so`rish, tilni tishlar orasiga olib o`ynash, tishlash, qalam, 
ruchkani og`ziga solish natijasida og`iz shilliq pardasining turli 
sohalarida surunkali travma ta’sirida jarohatlar yuzaga keladi. Bunday 
hollarga bolalarda hali asab sistemasining turg`unlashmanligi sabab 
bo`ladi. Oqibatda kelib chiqadigan jarohatlar shilinish yoki yara belgilari 
ko`rinishiga ega bo`ladi. Bu xildagi yaralar chegarasi notekis, atrofi 
qizargan, paypasla6 tekshirilganda asosi qattiq va og`riqli bo`ladi. 
Surunkali yallig`lanish jarayonida shilliq parda xususiy qavatida himoya 
hujayralar yig`ilib, infiltrat hosil qiladi va ko`pgina hollarda chandiqli 
jarohatlar paydo bo`ladi. Davolash tadbiri tishlarning o`tkir qirralarini 
charxlab silliqlash, yallig`lanish jarayonini susaytirish, jarohatni 
og`riqsizlantirish, ikkilamchi infeksiyaga va eng asosiysi noxush 
qiliqlarga qarshi kurashishdan iboratdir. Chandiq hosil bo`lgan hollarda 
ortodontik himoya plastinkalar taqib yurish buyuriladi. Ba’zi bir 
hollarda nevropatologdan maslaxat olish lozim.