Bolalar sporti asoslari

Oylar bo’yicha yuqurish yuklamasining taxminiy hajmi

Yoshi	Mashg’ulot davri	Oylar										Yuklama hajmi
		IX	X	XI	XII	I	II	III	IV	V	9 oyda		3 yilda
11-12	Birinchi	20	25	30	35	40	40	40	45	45	320		1410
	Ikkincni	30	40	45	45	50	50	55	55	60	430
	Uchunchi	45	55	65	75	80	80	85	85	90	660
13-14	Birinchi	30	35	40	45	50	50	55	55	60	420		1915
	Ikkincni	45	55	65	74	75	80	85	85	90	665
	Uchunchi	60	70	80	90	100	105	110	115	120	840

Olingan ma’lumotlar shuni ko’rsatadiki, 11-12 yoshdan mashg’ulotlarni boshlagan yuguruvchilarda, sportchi bosib o’tadigan masofa bo’yicha aniqlanadigan umumiy chidamlilik darajasi quyidagichadir: shug’ullanuvchining 1 yilda – 1400 m, 2 yilida -2400 m, 3 yilda – 2600 m. Mashg’ulotlarni 13-14 yoshidan boshlagan sportchilarda umumiy chidamlilik darajasi taxminan quyidagichadir: mashg’ulotlarning 1 yilida -1300 m, 2 yilida -2000 m, 3 yilida – 2500 m. Bola, o’spirin, yosh yigit-qizlarda umumiy chidamlilik darajasi sport yoki harakatchan o’yin jarayonida shug’ullanayotganlarning pedagogik kuzatuvi asosida aniqlanadi, bunda sinovdan o’tayotganning uzoq payt o’yinda ishtirok etish qobiliyati aniqlanadi. Bola va o’spirinlarni chidamliligini namoyon qilish moyilligini sport o’yinlari (futbol, basketbol, to’p uchun kurash)ni o’tkazish jarayonida o’rganish maqsadga muvofiqdir. Tabiiy shakldagi o’yinga qiziqqan bola va o’spirinlar katta chidamlilikni namoyon qiladilar va bunda yugurishning turli masofaga yugurish mashqini uzoq payt bajaradilar.
27-jadval
O’smir sportchining umumiy chidamlilk darajasini baxolash

Mosofani bo’lish, 60% dan yuqori tezlikda bosib o’tish (m)	Umumiy chidamlilikning darajasi
2000 baland 800 dan 1900 gacha 800 kam	Yuqori O’rta Kichik

Sport mashg’ulotlarida chaqqonlikni tarbiyalashga, yangi harakat ko’nikma va mahoratlarini o’zlashtirishga, vaziyat o’zgarganida harakat faoliyatini samarali qayta tuzish qobiliyatini takomillashtirishga ajratilishi lozim. Sport mashg’ulotlarida chaqqonlikni tarbiyalashga yangi harakatning mahorat va ko’nikmalarini o’zlashtirishga o’zgarayotgan vaziyatda harakat faoliyatini qayta tuzish qobiliyatiga ahamiyatli o’rin ajaratish lozim. Shu sababli chaqqonlikni tarbiyalash koordinatsion jihatdan murakkab harakatlarni o’zlashtirish va kutilmaganda o’zgargan vaziyat, holatga muvofiq tarzda harakat faoliyatini o’zgartirish kabi jihatlarni tarbiyalashni nazarda tutadi. Chaqqonlikni takomillashtirish vazifalari bu sakrashlardir. Qo’shimcha vazifali muvozanatni saqlashdagi mashqlar (buyumlarni tashish, ular ustidan sakrab o’tish), har xil irg’itishlar, harakatlarning yuqori koordinatsiyasini talab qilgan mashqlar va shu bilan bir qatorda, murakkablashtirilgan sharoitlarda bajariladigan mashqlar (to’siqlarni bartaraf etgan holda yugurishlar), muvozanat mashqlar, tirmashib chiqishlar va hokazolar) nihoyatda foydalidir. Chaqqonlikni rivojlantirish uchun sport o’yinlari va gimnastika mashqlar ham alohida ahamiyatga ega.

Adabiyotlar hamda elektron axborot manbaalari

76. 
    M.X.Tadjiyeva, S.I.Xusanxodjayeva., Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi. O’quv qo’llanma. T. 2017 yil.
    
77. 
    Jalilova S.X., Maktabgacha yoshdagi bolalar psixologiyasi., O’quv qo’llanma 2017 yil.
    
78. 
    Yu.F.Kuramshin. Teoriya i metodika fizicheskoy kulturi: M: 2010 yil.
    
79. 
    F.Axmedov. K.Norboyev. Bolalar sport mashg’ulotlari nazariyasi. Samarqand-2016 yil.
    
80. 
    Masharipov.Y.M. Sport psixologiyasi. O’quv qo’llanma., Toshkent., 2010 yil.
    
81. 
    T.S.Usmonxo‘jaev va boshq. Bolalar sporti mashg‘ulotlari nazariyasi va uslubiyoti. Toshkent – 2006. Jismoniy tarbiya va sportning tibbiy asoslari. Uslubiy qo‘llanma. T.: 2011 yil.
    
82. 
    Salamov R.S. Sport mashgʻulotlarining nazariy asoslari. 2 tom. Darslik. ITA-PRESS. T.,-2015 yil.
    
83. 
    Salamov R.S. Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyati. 1 tom. Darslik. ITA-PRESS. T.-2014 yil.
    
84. 
    Юнусова Ю.М. Теоретические основы физической культуры и спорта. Унебная пособия. T.,-2005 г.
    
85. 
    Goncharova O.V. Yosh sportchilarning jismoniy qobiliyatlarini rivojlantirish. Darslik. T.,- 2005 yil.
    
86. 
    Филин В.П.Теория и методика юношеского спорта: Учеб.пособие для институтов и техникумов физ.культ.- М.: Физкультура и спорт, -1987 г.
    
87. 
    Филин В.П., Фомин Н.А. Основы юношеского спорта. М.: Физкультура и спорт, -1980 г.
    
88. 
    Юнусова Ю.М. Физическая культура общеобразовательной школе. Учебная пособия. T.,-2004 г.
    
89. 
    Борек 3. Специфика тренировочной нагрузки девочек и мальчиков в спринтерском беге / 3. Борек // Теория и практика физической культуры. – 1999 г.
    
90. 
    Бутузова В.Б. Особенности адаптационных процессов у детей и подростков 11-15 лет, занимающихся спортивными бальными танцами: дисс. канд. биол. наук. - Тюмень, 2004 г