Бөлүм Экономикалык негизи, негизги каражаттардын мазмуну жана эсепке алуу

Сандардын суммасын формула боюнча эсептөөгө болот:
СЧ = N * (N + 1) / 2
кайда сч-сандардын суммасы
N-кызмат мөөнөтү

Мисалы, эгерде активдин пайдалуу иштөө мөөнөтү 3 жыл болсо, анда иштеген жылдардагы сандардын суммасы 6 болот :

1+2+3=6
же СЧ = N*(N+1) / 2 = 3* (3+1)/2 = 6
Эсептелген 3/6, 2/6, 1/6 коэффициенти активдин куткаруу наркын алып салгандан кийин баштапкы наркка көбөйтүлүп, натыйжада жылдык амортизация суммасы берилет. Мисалы, эгерде активдин амортизациялануучу наркы 9000 сом болсо, жылдык амортизация:
1-жылдын аягы 3 / 6*9000= 4500 сом
2-жылдын аягы 2 / 6*9000 =3000 сом
3-жылдын аягы 1 / 6*9000 =1500 сом
Сандардын суммасы ыкмасы менен амортизациянын эң чоң суммасы биринчи жыл үчүн чегерилет, андан кийин жылдан жылга азаят.
ЖЧК "TES-групп" негизинен өндүрүштүк ыкманы жана түз сызыктуу ыкманы колдонот. Салыктык эсепке алуунун негизги каражаттары боюнча амортизациялык чегерүүлөрдү эсепке алуу Кыргыз Республикасынын Салык кодексинде 200-берене боюнча каралган.
1. Өндүрүштө пайдаланылган жана эскирүүгө дуушар болгон негизги каражаттарга амортизациялык чегерүүлөр ушул статьянын шарттарына ылайык чыгарып салынууга тийиш.
2. Амортизацияланбай турган каражаттарга төмөнкүлөр кирет:
1) жер;
2) товардык-материалдык запастар;
3) наркы учурдагы салык жылында толугу менен даяр продукциянын, аткарылган жумуштардын жана көрсөтүлгөн кызматтардын наркына которулган мүлк.
3. Амортизацияланууга тийиш болгон негизги каражаттар амортизациянын төмөнкү ченемдери менен беш топ боюнча классификацияланат:
1) 1 – топ (жеңил автомобилдер; такси, жолдордо колдонуу үчүн автотрактордук техника, атайын аспаптар, шаймандар жана шаймандар; Компьютерлер, перифериялык түзүлүштөр жана маалыматтарды иштеп чыгуу боюнча жабдуулар) - 30 пайыз;
2) 2-топ (автомобиль транспортунун кыймылдуу курамы: жүк ташуучу автомобилдер, автобустар, атайын автомобилдер жана автотрицептер, курулуш жабдуулары. Бардык тармактар үчүн машиналар жана жабдуулар, куюу; согуу жана пресс жабдуулары; электрондук жана жөнөкөй жабдуулар, айыл чарба машиналары. Кеңсе үчүн эмерек. Пайдалуу кендерди чалгындоо жана иштетүү менен байланышкан чыгымдар; материалдык эмес активдер) - 25 пайыз;
3) 3-топ – амортизацияланууга тийиш болгон башка негизги каражаттар жана аларга теңештирилген чыгашалар) - 20 пайыз;
4) 4-топ (темир жол, деңиз жана дарыя унаалары, Электр станциялары жана жабдуулары: жылуулук жабдуулары, турбиналык жабдуулар, электр кыймылдаткычтары жана дизелдик генераторлор. Электр берүү жана байланыш түзүлүштөрү; түтүк өткөргүчтөр) – 10 пайыз;
5) 5 – топ (имараттар, курулмалар, курулмалар) - 10 пайыз.
4. Ар бир топ боюнча амортизацияга кошуп эсептөө салык жылынын аягындагы топтун баланстык наркына карата ушул берененин 3-бөлүгүндө көрсөтүлгөн амортизациялоонун ченемин колдонуу жолу менен эсептелет.
5. Имараттар, курулмалар жана курулуштар (мындан ары - курулуштар) боюнча амортизация ар бир курулмага өзүнчө чегерилет. Эгерде эскирүүнүн натыйжасында курулуштардын баланстык наркы 45 эсептик көрсөткүчтөн төмөн болуп калса, анда учурдагы салык жылында бул курулуштардын амортизациясына эсептен чыгарууга алардын калдык баланстык наркына барабар суммага уруксат берилет.
6. Салык жылынын аягындагы категориянын баланстык наркы төмөнкүдөй эсептелет:
1) өткөн жылдын акырына карата топтун баланстык наркы минус
2) өткөн жылы чегерилген топ боюнча амортизациялык чегерүүлөр жана ушул берененин 8-бөлүгүндө белгиленген чегерүүлөрдүн суммасы, кошуу
3) (КР Мыйзамы менен 20-сентябрь 2000 ст 76 алынып салынган),
4) салыктык жыл ичинде топко кошулган негизги каражаттардын наркы,
минус
5) салык жылында сатылган негизги каражаттардын сатуу баасы.
7. Эгерде топтун баланстык наркы жылдын акырына карата нөлдөн аз болсо, анда ал нөлгө барабар болот (мында салык төлөөчү өзүнүн жылдык кирешесине көрсөтүлгөн терс калдыкты кошот).
8. Эгерде топтун баланстык наркынын чоңдугу жылдын аягында 45 минималдуу эмгек акыдан аз болсо, анда топтун бардык баланстык наркы эсептен чыгарылууга тийиш.
9. Эгерде топтогу бардык негизги каражаттар сатылса, башка адамга берилсе же жоюлса, салык жылынын аягына карата амортизациянын эсептелген суммасы чыгарып салынууга тийиш.
10. Кыргыз Республикасынын Өкмөтү Мыйзам чыгаруу жыйыны менен макулдашуу боюнча жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин Эл өкүлдөр Жыйынынын жактыруусу менен негизги каражаттардын айрым түрлөрү үчүн тездетилген амортизациялоонун ченемдерин белгилөөгө укуктуу.