Book layout June 23: Biz Yevgeniy Zamyatin
Карахт тўлқинлар. Ҳаммаёқ
Download 7.28 Mb. Pdf ko'rish
|
Biz. Yevgeniy Zamyatin
|
Карахт тўлқинлар. Ҳаммаёқ
мукаммаллашяпти. Мен – микроб. Соҳилда турганингизни тасаввур қ илинг: тўлқинлар – бир маромда юқорига кўтарилиб, бирдан шу ҳ олатда карахт ҳолда, қотиб қолдилар. Лавҳ томонидан олдиндан белгилаб берилган сайримиз тўсатдан қ оришиб, аралашиб, тўхтаб қолганда ҳам, худди шундай бўлганди. Йилномаларимизда ёзилишича, охирги марта бундай ҳодиса 119 йил аввал юз берган экан. У кун сайрнинг қоқ ўртасида осмондан метеорит баланд овозда, тутаб тушган экан. Биз, доимгидек, ассирияликлар ёдгорликларида жангчилар қандай тасвирланган бўлса: минглаб бошлар – икки туташ, интеграл оёқ, икки интеграл, кенг ёйилган қўллар билан юраётгандик. хиёбон охирида – аккумуляторли минора даҳшатли ғ увиллаётган томонда – биз томон аллақандай тўртбурчак келарди: ён томонларида, олдида, орқасида – қўриқчилар; ўртада – учта, бу одамларнинг униформаларида – олтин рақамлари йўқ эди – шундай бўлса ҳам, барчаси тушунарли эди. Минора учидаги улкан соат – инсон чеҳрасига ўхшарди: у булутлар ичидан энгашиб, ерга сонияларни туфлаб тушуриб, ниманидир беписанд кутарди. Соат роппа-роса 13 дан 6 дақиқа ўтганда – тўртбурчакда саросима юз берди. Буларнинг бари менинг яқинимда бўлаётганди ва мен энг кичик лаҳзаларни ҳам кўра олаётгандим. Буларнинг ичида узун, нозик бўйин ва чаккадаги, худди митти номаълум дунёнинг географик харитасидаги дарёларга ўхшаган, кўк томирларнинг чигали ёдимда қ олди. Ушбу номаълум дунё – чамаси, ўша ўспирин Евгений Замятин 151 йигит эди. У бизнинг сафимизда кимнидир кўриб қолди шекилли, оёқ учига туриб, бўйнини чўзиб, тўхтаб қолди. Қ ўриқчилардан бири уни кўкимтир учқунлар чиқиб турган қамчи билан солди; у, ингичка овозда кучуклар каби, чинқириб юборди. Сўнгра – тахминан ҳар икки сонияда баланд шиқирлаш овоз эшитиларди – чинқириш, шиқирлаш, чинқириш. Биз ҳ ануз бир маромда, ассирияликлар сингари йўлимизда давом этаётгандик ва мен учқунларнинг нафис эгри-бугри чизиқларига қараб, “жамиятда ҳаммаёқ беҳад мукаммаллашмоқда – ва мукаммаллашмоғи зарур. Қ адимий қамчи нақадар хунук қурол ва нақадар гўзал...” деб ўйлаётгандим. Бироқ шу он, иш жараёнида сапчиб чиқиб кетган гайка каби, сафимиздан нозик, хипчабел аёл ажралиб чиқиб кетди ва, “Етар! Қандай журъат қилдингиз?!” деб бақириб, тўртбурчак томон ўзини отди. У – 119 йил олдинги – метеорит каби эди: барча сайрга чиққанлар ва бизнинг сафимиз ҳам, худди аёздан қотиб қолган тўлқинлар каби, тўхтаб қолди. Мен, бошқалар сингари, бир неча сония давомида унга қ араб турдим: у ортиқ рақам бўлмай қолганди – у шунчаки одам сифатида, Ягона Давлатнинг юзига тушурилган тарсаки, айтилган ҳақорат каби, метафизик субстанция кўринишида мавжуд эди. Бироқ унинг қ андайдир бир ҳаракати – у, бурилаётиб, сонларини чапга букди ва мен ҳаммасини тушунишни бошладим: хипчин каби эгилувчан бу танани мен танийман, танийман – менинг кўзларим, лабларим, қўлларим уни танийди – ўша он мен бунга амин эдим. Икки нафар қўриқчи унга қарама-қарши юришни бошлади. Ҳозир – қўприкнинг ҳануз тиниқ, шаффоф 152 Биз нуқтасида – уларнинг ҳаракат йўллари туташади, - ҳозир уни ушлаб олишади... Юрагим тўхтаб қолди ва мен ўйламасдан: мумкинми, мумкинмасми, тўғрими, нотўғрими – ўзимни ўша нуқтага отдим… Мен устимда қўрқувдан думалоқ-думалоқ бўлиб кетган минглаб кўзларни сезардим, аммо бу ҳолат, мендан отилиб чиқаётган, қўллари тукли бўлган, ёввойи мавжудотга янада кўпроқ умидсиз-қувноқ куч берарди ва у янада тезроқ югурарди. Мана икки қадам, у ўгирилди – Қ аршимда сепкил юзли, қизғиш қошли, қалтираётган қиз турарди... У эмас! I-330 эмас. Қ увончим ичимга сиғмасди. Мен “Шундай қилиш керак!”, “Ушланглар уни!” деб бақиргим келарди, бироқ бор-йўғи пичирлаб гапира олардим. Елкамда бўлса – оғир қўл, мени ушлаб, олиб кетяптилар, мен уларга тушунтириб бермоқчиман… - Менга қаранглар, ахир сизлар мен уни адаштириб юборганимни тушунишинглар керак-ку. Ахир мен уни… Аммо ушбу саҳифаларда қайд қилинган мени, менинг касаллигимни уларга қандай қилиб тушунтира оламан. ...ва мен сўниб, итоат билан уларга бўйсуниб, кетяпман… Шамолнинг кутилмаган зарбасидан дарахтдан узилган япроқ итоат билан ерга тушмоқда, аммо йўлда ҳилпираб, ҳ ар бир таниш новдага, шохга, бутага илашиб олишга ҳ аракат қиларди: мен ҳам у каби чурқ этмас шарсимон бошларга, деворларнинг шаффоф музига, аккумуляторли миноранинг кўм-кўк осмонга санчилган игнасига илашиб қолишга ҳаракат қилардим. Бу он, қалин парда мени гўзал дунёдан бутунлай ажратиб қ ўйиши мумкин бўлган он, мен пушти қанотсимон қ ўлларини силкиб, кўприк томондан бизга қарши, таниш Евгений Замятин 153 бўлган, улкан бош эгаси келаётганини кўрдим ва таниш ясси овоз: - Д-503 касал эканлигини ва шу сабабли ҳ иссиётларини бошқара олмаслигини айтиш – менинг бурчим, деб ўйлайман. Ишончим комил-ки, у, унинг ҳ олатига ҳос бўлгандек, ғазабланганди... – деди. - Ҳ а, ҳа, - унинг гапларини тасдиқладим мен. – Мен ҳ аттоки “Ушланглар уни!” деб ҳам бақирдим. Орқадан: - Сиз ҳеч нима деб бақирмадингиз. - Ҳ а, лекин мен бақирмоқчи эдим – Валинеъмат ҳ аққи онт ичаман, бақирмоқчи эдим. Бир неча сония давомида кулранг, совуқ парма-кўзлар мени ўяётганди. У гапларим (деярли) тўғри эканлигига ишондими ёки менга яна вақтинчалик шафқат кўрсатмоқчи бўлдими, билмадим, лекин у бир парча қ оғозга нималарнидир ёзиб мени ушлаб турганларнинг бирига берди ва мен яна озод бўлдим, яъни, тўғрироғи, яна ассирияликларнинг бир текисдаги, чексиз сафига маҳбус бўлдим. Сепкил юзли ва кўк томирлар ўтган, географик харитага ўхшаган чаккали тўртбурчак – бурчак ортида умрбод ғ ойиб бўлди. Биз – миллионлаб бошлардан ташкил топган бир жисм – қадам ташлаяпмиз ва ҳар биримизда – эҳтимол, молекулалар, атомлар ва фагоцитларга 35 ҳ ос бўлган, босиқ хурсандчилик. Қадимги дунёда – буни бизнинг (баркамолликка эришмаган) ягона салафларимиз бўлган христианлар тушунган: 35 Ёт зарралар ва бактерияларни ютиш, ҳамда ҳазм қилиш хусусиятига эга бўлган ҳужайралар 154 Биз итоаткорлик – ҳиммат, такаббурлик – қусур, “Биз” – Худодан, “Мен” бўлса – шайтондан. Мана мен – ҳозир ҳамма билан биргаликда қадам ташласамда – улардан алоҳидаман. Мен ҳануз бугунги кечинмаларимдан, худди устидан эндигина қадимги поезд ўтиб кетган кўприк каби, титраяпман. Мен ўзимни ҳ ис қиляпман. Бироқ ўзини, ўзининг шахсиятини – фақатгина хас-чўп кириб кетган кўз, яллиғланган бармоқ, кавак тушган тиш ҳис қила олади-ку: соғлом кўз, бармоқ, тиш – гўёки йўқдек. Наҳотки, ўзни англаш – касалликдан бошқаси эмаслиги тушунарли эмас? Мен, балки, ортиқ, ишчанлик ва ҳотиржамлик билан (кўк чаккали ва сепкилли) микробларни емириб юборадиган, фагоцит эмасдирман: мен, балки, ўзим микробман ва, эҳтимол, орамизда, ўзидан ҳ ануз, мен каби, фагоцитларни ясайдиган, микроблар сон-саноқсиздир… Бугунги, унчалик аҳамиятга эга бўлмаган, ҳодиса, бошланиши бўлсачи... бизнинг шишали жаннатимизга тушаётган чексиз, оловли тошлар бўлмиш метеоритларнинг биринчиси бўлсачи? |
