Bosh tahririyati toshkent – 2017 adabiyot qozoqboy yo‘ldoshev, begali qosimov, valijon qodirov, jalolbek yo‘ldoshbekov
Download 1.65 Mb. Pdf ko'rish
|
Adabiyot 7-sinf
|
Takya qilgan – suyangan.
2 Shig‘оvul – sarоy marоsimlarini bоshqarib turadigan amaldоr. 3 G‘ayri – bоshqa, o‘zga. 4 Hamnishin – birga o‘tirganlar. 294 – Iqrorman. – Tuzumni unutding‘! – Tonmayman! – Iqrorsan, tonmaysan, o‘bdan ish, – dedi zaharxanda qilib xon, – o‘luvdan ham qaytmaysan! – Men sizdan marhamat so‘rab kelgan emasman! – dedi iljayib Anvar. – O‘zimni o‘limga berib, bir gunohsizni qutqa rish uchun kelganman! Hamnishinlar lablarini tishladilar. Xudoyor istehzoli kuldi. – Pusulmonchilik qig‘onsan-da! – Albatta! – dedi Anvar. – Boshqalar kishi gunohi uchun gunohsizni tutib, pusulmonchilikdan chiqqach, men pu sul monlik bilan o‘lishni o‘bdan bildim! Bu javob Xudoyorni qip-qizil tusga qo‘yib, manglayida terlar ko‘rindi, g‘azab o‘ti alanga oldi. – Sening qig‘on ishing pusulmonchilikda bormi, it uvli?! – Musulmonchilikda yuzlab xotin ustiga bir kambag‘al uylan moqchi bo‘lgan qizga ham zo‘rlik qilish bormi, qib- layi olam! – Chiqar buni, jallod!!! Jallodlar harakatlandilar: – Xanjarimiz qonsirag‘an! Anvar bosh chayqab kuldi. – Gunohsiz mening ko‘z oldimda banddan ozod qilin- mas ekan, Anvarni bu yerdan chiqara olmaslar, qiblayi olam, – dedi va o‘zini tashqariga torta boshlagan jallodlarni arslonlarcha siltab yubordi. – Sizda adolat bormi, janob! Qo‘rqinch bu hayqiriq Xudoyorni insofga keltirdi. Jal- lodlarni to‘xtatishga va hudaychini Sultonalini hozirlashga buyurdi. Ko‘zi qonlangan Anvar ikki qo‘lini yoniga tashlab Xudo yor qarshisida turib qoldi. Hamma sukutda. Shunday fursatlarda gunohkorni odobsiz so‘zlar bilan so‘kib turuvchi 295 Xudoyor ham jim. Chunki a’yon nazarida har bir odobsiz- ligiga Anvar tarafi dan kuchli haqorat olish ehtimoli bor. Shayx Sa’diy ayt gancha, dunyoda hayotidan qo‘l yuvguv- chidek tili uzun kishi bo‘lmas. Darhaqiqat, insonni razolatga solguvchi uning manfaati taqozosi, qola bersa o‘limdir. Bu ikkisidan kechguvchiga esa podshohning qahri va jahan- namning qa’ri farqsizdir. Ko‘p fursat o‘tmay hudaychining orqasidan Sultonali kirdi, xonga qarshi turuvchini tanib, titradi... Titrar ekan, Anvardan biroz keyinda turib xonga ta’zim qildi. – Siz ozod bo‘lding‘iz! – dedi xon. – Devong‘a chiqib o‘z ishing‘izg‘a qarang! Sultonali ixtiyorsizcha xon tomon bukilib oldi... Anvar «istehzoli» vaziyatda Sultonaliga yon qaradi: – Menim qarshimga ishlab, janobga neqadar sodiq qolsa ngiz ham, sadoqatingiz sizni najotga chiqara olmadi, bil’aks, siz o‘ylagancha men – insofsiz sizni qutqardim... Siz shuni unutmasangiz bo‘ldi, Sultonali aka, – dedi An- var va xonga ishorat qildi, – qo‘limni bog‘lasinlar, chiqarib o‘ldirsinlar! Sultonali orqasiga qaytdi, qaytar ekan, ko‘zidan bir necha tomchi yosh oqib tushdi. Jallodlardan biri Anvarning qo‘lini orqasiga bog‘ladi. Anvarning qo‘li bog‘lanar ekan, Muham- mad Niyoz domla o‘rnidan turib, xonga qulluq qildi. – Shu odobsizning gunohini mening uchun kechirsinlar. Xon yuzini chetga o‘girdi: – Rastag‘a chiqaring! Anvar xonni va hamnishinlarni masxaralagandek ta’zim ado qildi. Jallod oldinga tushdi, uning orqasidan Anvar yur- di va orqadan ikki nafar qurollik yasovul ergashdilar. An- var o‘zini o‘rdaga kirishda qanday tetik tutgan bo‘lsa, o‘lim sari chiqishda ham o‘shandog‘ parvosiz edi. Ko‘zi tush- gan tanish har kimsa bilan «xayr», «xo‘sh» degan kabi im- lashib olar edi. Rangi quv o‘chib, hushsiz kabi tashqi dar- 296 voza yonida turgan Sultonali bilan ham alohida vidolash di. Anvarning qarashidagi ma’noga tushungan Sultonalining yuragi suv bo‘lib oqdi va hushsiz, hissiz Anvar ko‘zdan yo‘qolguncha qarab qoldi... Yangi rastada xalq qaynar edi. Qo‘lida yalang‘och xanjarini ushlab, beliga oyboltasini qistirgan manfur jal- lod orqasidan keluvchi mahkumga ko‘zi tushgan xalqdan ba’zisi... nafratlangan ko‘yi o‘zini chetga tortdi. Jazo may- doni yangi rasta bilan o‘rda bog‘ining muyushida bir dor va dor ostiga qon oqizish uchun qazilgan chuqurdan iborat edi. Dor ostiga kelib yetdilar. Bir onda dor atrofi ga yuz lab yig‘ilgan tomoshabin xalqni yasovullar chetlanishga bu- yurdilar. Xalq orqaga siljigan bo‘lib, yana siqilisha berdi. Dor ostida Anvarning qo‘li yechilib, tahorat olish uchun unga suv berildi. Chunki bu mahkumning qonuniy haqqi edi, Anvar tahorat olar ekan, jallod va yasovullar xanjar yalang‘ochlab, uning tevaragini qurshab turdilar. Anvar tahoratlanib, ustidagi to‘nini yerga yozdi. Jallodlar doirani biroz kengaytirib, Anvar ikki rakat namoz o‘qidi. Duodan so‘ng Anvar o‘rnidan turdi, qo‘lini bog‘lashga berib, atrof- ga besaranjom alangladi. Tevarakni sirib olgan xalq ol dida manfur ko‘zini moylantirib o‘z ustiga to‘ppa-to‘g‘ri qarab turgan mulla Abdurahmonni ko‘rdi. Anvar titradi, Abdurahmon iljaydi. – Kulishga haqqingiz bor, domla, chunki o‘ch olasiz! – dedi Anvar. Birdan hammaning ko‘zi Abdurahmonga tush di. – Faqat siz ifl oslik natijasida kulasiz, men... men to‘g‘rilik samarasini o‘raman; siz ifl os vijdon bilan g‘olib- siz, men sof vijdon bilan mag‘lubman... Meni dor ostiga kim keltirdi? Vij don emasmi, taqsir! Sizni bu yerda kim tomoshabin qildi? Ifl oslik emasmi, taqsir? Xalq chuqur sukutda, o‘z orasida turgan «peshvo»ga kiy- nalik 1 ko‘z bilan tikilgan edi... Jallod qo‘li bog‘langan An- varni dor tomonga olib bordi. Anvar o‘z ixtiyoricha chuqur 1 Kiynalik – dushmanlik. 297 yoniga o‘tirdi va xanjarini yanib 1 kelgan jallodga qo‘li bi- lan «ozgina to‘xtang» ishorasini qilib, Abdurahmon tomonga kuldi: – Mening holimni ko‘ringiz, domla, – dedi Anvar ku- lib, – qo‘lim bog‘langan, ustimda xanjar yaltiraydi. Lekin men kulaman... Nima uchun bunday, taqsir? Chunki vijdon rohatda, jon tinch, yurakda ishq!.. Durust, men ko‘milgach, qabrim ustida ko‘ksi dog‘liq qizil lolalar ko‘karar... Ni- madan bu? Bu – sizning kabi tubanlar solgan iz!.. Tomoshabinlar toqatsizlangandek ko‘rindilar, Anvar uzanib yotdi... Jallod xanjarini yengiga yanib Anvar ustiga engashdi... Engashdi, biroq orqadan berilgan kuchli bir zarb bilan Anvar ning ustidan oshib, munkigancha chuqurga yi- qildi. Jalloddan besh qadam narida turgan yasovullar ham ko‘kdagi xanjarlik qo‘llarini ostiga bukolmay, kimlar bilan- dir olishib yotar edilar va shu onda kuchli shapaloq tovushi eshitilib, sallasi chuvalgan bir yosh mulla yerga o‘tirib qol- di... Xalq tartibsizlandi... Qobilboy Anvarning dastbandini kesdi va ikkisi tartib sizlik ichiga kirib yo‘qoldilar. Qurol- sizlantirilgan yasovul lar gurr etib turli tomonga sochilgan xalq ichidan do‘st-dush manni ajratolmay garangsidilar. Shu vaqt butun a’zosi eski qonlarga belangan jallod chuqurdan chiqishga intilar edi... 1. Ra’noning boshqa qizlarga o‘xshamaydigan darajada ja- surligi va hamma ayollar kabi hissiyotga mag‘lubligi tas- virlangan o‘rinlarni topib o‘qing va izohlab bering. Download 1.65 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|