Бошқарув психологияси ўҚув қЎлланма

Низони ҳал этиш стратегиялари.
Низо предмети доирасида муносабат қуриш. 4.5.1 расмдан кўриниб 
турганидек, низоларни бошқаришнинг энг мақбул имконияти жараённинг 
бошланғич икки босқичидадир. Айнан ўзаро зиддият ва низоли вазият юзага 
келаётганини англаш даврида шахс кейинги босқичларга ўтиб кетмаслиги ва 
жўш уришни бошламаган ҳисларнинг олдини олиш мумкин. Низонинг бу 
даврида эътиборни зиддият предметига қаратиш лозим. Ҳар қандай низони 
юзага келтирувчи сабаб унинг предметида жойлашган. Бинобарин, низонинг 
ривожланиши диққатни предметдан муносабатлар соҳасига ўтказиш билан 
характерланади. Ўзаро зиддиятдан келиб чиқувчи низо муносабатлари 
ҳиссий туғёнда ў аксини топади. Психология фанида ҳиссиёт инсон 
муносабатларини акс эттириш жараёни, деб таърифланиши ҳам бежиз эмас. 
Юқоридаги фикрларга асосланиб қуйида низоли вазиятни тўхтатишнинг 
асосий шарти ва имконияти сифатида низо предмети доирасида ҳаракат 
этиш зарурати таъкидланадаи. Бундай ҳаракатда ҳамма эътибор нима 
сабабдан низо келиб чиққанлиги ва муаммони ҳал этишга интилиш, иложи 
борича шахсий муносабатни ошкора этиш доирасига ўтиб кетмаслик лозим.
Диққатни 
кўчириш. 
Низоли 
вазият 
ривожланаётганлигини 
англаганилган заҳотиёқ бирон нарсага диққатни кўчириш, бегона 
объектларга эътиборни қаратиш лозим. Бундай пайтда вазиятни ҳазилга 
йўйиш, бирон баҳона топиб хонадан чиқиб кетиш ва умуман, вазиятдан 
диққатни чалғитиш лозим. 
Аниқланишича, инсон низо босқичлари, уларнинг ҳар бир хусусияти 
ҳақида гарчанд кўп билимга эга бўлмасин, ўз-ўзини идора этиш доим ҳам 
осон иш эмас. Шу муносабат билан низоли вазиятни бошқариш малакасини 
шакллантирувчи қуйидаги осонгина машқни таклиф этиш мумкин. Ҳар 
қандай низоли вазият бўлиб ўтгандан сўнг шу вазиятнинг бошланиши, 
ривожланиши, ҳар бир босқичдан ўтишини кўз олдингиздан ўтказинг. 
Миянгизда худди кинфоильмга ўхшаш тасаввурлар ёрдамида бўлиб ўтган 
жараённи қайта тасвирланг. Низонинг қайси қисмида тетик ҳаракат 

---

131
қилганингиз ва қаерда жараён ривожаланишини тўхтатиш имкониятим бор 
эди, деб ўзингиздан сўранг. Шундан сўнг ушбу воқеа тасвирланган 
«кинофильмни» тескари ҳолда кўз одингиздан ўтказинг, яъни низонинг 
охиридан токи бошланиш нуқтасига қадар вазиятни қайта тасаввур этиб 
чиқинг. Бир воқеани бошидан охирига ва қайта тарзда жонлантириш
ўхшаш вазиятларни назорат эта олиш ииконини янада оширади, жараёнга 
совуққонлик билан қараш, шу каби вазият яна қайталаганда уни четдан 
кузата олиш малакасини яратишда биринчи қадам бўлиб ҳисобланади. 
Низонинг бошланғич босқичларида вазиятдан ўзини ажрата олиш қурбига 
эга бўлган одам ҳоҳласа низони ривожлантирмай, бамайлихотир муҳокама 
килиши ёки бўлмаса, ҳозирча бошқа нарсаларга диққатини йўналтирган 
ҳолда ўзга томон юпангандан сўнг яна масалани муҳокама этишга қайтиш 
имкони бор.