Бошланғич таълимда ўҚувчилар ижодий фаолиятини шакллантириш йўллари

Tadqiqot ishining ilmiy yangiligi:

• 
  boshlang`ich sinflarning o`quv predmetlari bo`yicha o`quvchilar bilimining mavjud holati tavsifi va o`quvchilarning kreativ fikrlash faoliyatiga salbiy ta’sir etayotgan omillarni aniqlash;
  
• 
  boshlang`ich sinf o`quv interfaol metodlar va o`yinlar orqali o`quvchilarning kreativ fikrlash qobliyatini rivojlantirish bo`yicha tavsiyalar berish;
  
• 
  boshlang`ich sinf o`quvchilarining kreativ fikrlash qobliyatini rivojlantirishda o`quvchilarning yosh xususiyati va bilim saviyasiga mos holdagi innovatsion pedagogik texnologiyalarni joriy etish.
  

Tadqiqotning asosiy masalalari va farazlari: boshlang`ich sinf o`quvchilarida kreativlik qobiliyatini rivojlantirishda quyidagilarga amal qilinsa:

• 
  darsda o`quvchining mustaqil fikrlashi uchun zaruriy sharoitlar yaratilsa;
  
• 
  har bir darsda o`quvchilarni kreativlikka o`rgatadigan didaktik o`yinlar, mashqlar va topshiriqlardan izchil foydalanilsa;
  
• 
  ta’lim jarayonida mustaqil ishlarni izchil va muntazam o`tkazib borilsa;
  
• 
  bilimlarni o`zlashtirish jarayonida o`qituvchi tomonidan muammoli vaziyatlar yaratilsa, mazkur muammolarni o`quvchilarning o`zlari hal etishlari uchun imkon berilsa;
  
• 
  o`qituvchi-o`quvchi munosabatida «subyekt-subyekt» munosabati o`rnatilsa, muvaffaqiyatga erishish mumkin.
  

Tadqiqot mavzusi bo`yicha adabiyotlar tahlili: Ijodkorlik psixologiyasining asosiy maqsadi psixologik qonuniyatlar, ijod jarayoni mexanizmi va kreativ (creativity - inglizcha (ijodiy) o`rganishdan iborat. Ijodkorlikka rivojlanishning asosiy mexanizmi sifatida (N.V.Kipiaki, A.M.Matyushkin, Y.A.Ponomarev, I.N.Semenov va boshqalar) qaraladi va uning o`rganilishi M.S.Bemshteyn, V.S.Bibler, V.N.Shkin, O.K.Tixomirov, E.G.Yudin va boshqalar nomi bilan bog`liq.
Psixologik ijodkorlikning kreativlik deb nomlanuvchi yo`nalishi
ustida g`arb olimlari: J.Gilford, S.Liding, V.Smit, D.Xalperik va boshqalar izlanishlar olib borishgan. Chet el olimlarining kreativlik tushunchasi haqidagi izlanishlarini tahlil qilib va umumlashtirib R.Xameni yozadi: «Kreativlik o`zida yangicha yo`sinda amalga oshirilgan o`zlashtirish to`lqinini (Makkelif), yangicha
aloqadorliklarni aniqlash (Kyubi), yangicha munosabatga kirishish (Rodjers), yangiliklar (Lassuel), ongning yangicha e’tirozlariga sabab bo`luvchi faoliyatidir».
Ko`pchilik tadqiqotchilar kreativlikni belgilashda shaxsning o`ziga xosligi va xususiyatlariga e’tibor qaratadilar. J.Gilfodning fikricha, kreativlik va ijodiy imkoniyat qobiliyatlar va ijodiy tafakkurga ta’sir etuvchi omillar yig`indisi sifatida namoyon bo`ladi.
E.Torrens kreativlikni yechimlarni topishda bilimlarning yetarli
bo`lmasligi muammosi, qiyinchiliklar qarshisidagi indentifikatsiya va taxminlarning shakllanishi, yechimlarning topilish jarayoni deb qaraydi. (E.Torrens, 1996-y.) Ijtimoiy-psixologik va ijtimoiy-boshqaruv darajasida – ijodkorlik determinantlari borasida jamoa ijodkorligini boshqarishda tashkilotchilik muammosi, jamoaning funksional-rolli differensiyasi yo`nalishi bo`yicha
izlanishlar olib borilmoqda.⁴
Kreativlik ijodiy tafakkurning yangi mahsuli yoki natijasi ekanligi yuzasidan bahslar hali ham ayrim olimlar orasida davom etmoqda. Boshqa izlanishlarda ijodkorlikning yangilik yaratishdagi yetakchiligi ta’kidlanadi.
V.Arteymning izlanishlarida ijodkorlik uning mahsuli bo`lgan obyektga qarab baholanmaydi, deb aniq munosabat belgilanadi. Uning fikricha: «Kreativlik bilim, faoliyat va istakning uyg`unligi». Psixologiyada evristika muammosini o`rganish borasida V.N.Pushkin: «Evrestik faoliyat shunday psixologik jarayonki, uning yordamida muammo yechimi topiladi, yangi yondashuv ishlab chiqiladi, evrestik faoliyat deb ataluvchi qandaydir yangilik yaratiladi», degan edi.
Kreativlikning tasniflanishi kasbiy faoliyat jarayonida namoyon bo`luvchi psixik komplekslar tarkibi bilan bog`liq.
Kreativlikning psixologik izlanishlardagi asosiy urg`u muammolarni mustaqil yechishga undovchi, o`ziga xos katta hajmdagi g`oyalarni yuzaga keltiruvchi va ularning o`ziga xos yechimini topishga asos bo`luvchi individning intellektual va shaxsiy qobiliyatiga qaratiladi. Kreativlik istisno etilgan va g`aroyib fenomen deb baholanuvchi dastlabki izlanishlardan farqli ravishda, zamonaviy izlanishlarda kreativlik har bir shaxs ega bo`lishi mumkin bo`lgan individ kompleksi sifatida qaralmoqda. Bu kreativlik muammosiga turlicha yondashuvlarda namoyon bo`ladi: u faqatgina har bir shaxs ham qo`lga kirita olmaydigan natija emas, balki refleksi va o`z-o`zini baholashdagi shaxsning yangicha sifat ko`rsatkichi deb o`rganilmoqda.
Tadqiqotda qo`llanilgan metodikaning tavsifi: “Ta’lim to`g`risida”gi Qonun va “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi”, Davlat ta’lim standartlari; O`zbekiston Respublikasi Prezidentining nutq va asarlarida bayon etilgan mazkur mavzuga oid qarash hamda yondashuvlar; O`zbekiston Respublikasi Oliy va o`rta maxsus, Xalq ta’limi vazirliklarining qarorlari, buyruqlari, boshlang`ich ta’lim va pedagogika fani konsepsiyalari; faylasuf, psixolog, pedagog va metodistlar e’tirof etgan shaxsning aqliy tafakkurini rivojlantirish haqidagi ruhshunoslik va falsafa qonuniyatlari, milliy istiqlol g`oyasi va pedagogik texnologiya muammolari. Nazariy tahlil, o`quv jarayonini pedagogik kuzatish, anketa, savol-javob, suhbat, so`rovnoma, test, matematik-statistik tahlil, pedagogik eksperiment va boshqalar.
Tadqiqot natijalarining nazariy va amaliy ahamiyati: To`plangan tajriba materiallarini tahlil qilish asosida innovatsion pedagogik texnologiyalardan foydalanish orqali boshlang`ich sinf o`quvchilarining kreativ fikrlash qobliyatini oshirishda ta’lim jarayonining roli belgilanadi. Tadqiqot natijasida boshlang`ich sinfning o`quv faoliyatini texnologiyalashtirishga oid ishlab chiqilgan ilmiy-metodik tavsiyalar dars jarayonining samaradorligiga xizmat qiladi hamda ushbu tavsiyalardan bo`lajak boshlang`ich sinf o`qituvchilari foydalanishlari mumkin.
Ish tuzilmasining tavsifi: Ushbu magistrlik dissertatsiyasi kirish, 3 bob 6 ta fasl, har bir bob bo`yicha xulosa, umumiy xulosa hamda foydalanilgan adabiyotlar ro`yhatidan iborat.