Bo‘z tuproqlar mintaqasi
Download 1.04 Mb.
|
Мел-да илм изла усл к- лотинча
A=2 V=8 n=4 4 2 4
N=lA*lB*n = 32 C=(EX)A2/N = 27512,7 Cy=EXA2- C= 281,2
Cv=EVA2/n -C= 244,9 Sr=EPA2/l- 0,7 Cz=Cy-Cv= 35,6
SA=EAA2/lB*n-C= 2 A nazoratda variantlardan 1 ayrib yuboramiz 8-1= 7 4-1= 3 SV=EBA2/lA* n-C= 206,2 37, CAB=Cv-CA- CB= 1,5
Sx= 0,30 SxA2 HCP05 0,77421 = 0,39 = 9 Nazorat savollari: Qishloq xojaligi ekinlaridan olingan hosil ma’lumotlariga variatsion statistika uslubda matematik ishlov berish qanday aniqlanadi? Bir faktorli matematik ishlov qanday aniqlanadi? Ko ‘p faktorli matematik ishlov qanday aniqlanadi? Qishloq xo‘jaligi ekinlarini etishtirishning iqtisodiy samaradorligi. G‘o‘zani etishtirishning iqtisodiy samaradorligi. G‘o‘zaning An-Boyovut-2 va Paxtakor-1 navlarini egatlab sug’orish texnologiyalariga bog„liq holda iqtisodiy samaradorligini aniqlashda qo„llanilgan barcha agrotexnik tadbirlarga, Shu jumladan sug’orish va hosilni yig„ib-tyerib olish uchun ketgan sarf-harajatlar inobatga olindi. Suv tejamkorligi texnologiyalari qo„llanilganda sug’orish texnologiyalari uchun iqtisodiy samaradorlikni hisoblash, barcha qishloq xo’jaligi va suv xo’jaligi xarajatlarini hisobga olib, oxirgi natija, ya’ni paxta hosildorligidan kelib chiqqan holda olinadigan sof foydani topish va uni oshirishdan iborat. Ushbu bob iqtisodiy samaradorlik hamda yerishiladigan suv tejamkorligini baholashga bag„ishlangan. Resurs narxlari va harid narxlari 2017 yilgi amaldagi ko„rsatkichlarga asosan olindi. Paxta tan narhini belgilashda Jizzax viloyati Paxtakor tumani fyermyer xo„jaliklarining 2017 yilgi haqiqiy tannarhi asos qilib olindi. Sotishdan tushgan pul tajribada tyerimlar bo’yicha sanoat navlarga asosan hosildorlikni harid narhlariga ko„paytirish orqali aniqlandi. Jami harajatlar, tajriba variantlarida agrotexnik tadbirlar bir xil bo’lganligi sababli, faqatgina sug’orish texnologiyalari, qo„shimcha hosilni tyerish va tashishga ketgan sarf xarajatlar va sug’orishlar soni bilan bog„liq xarajatlar qo„shildi. Qolgan xarajatlar bir xilda qilib olindi. SHartli foydani aniqlashda, sotishdan tushgan puldan jami harajatlar ayrildi. Tajriba variantlari bo’yicha rentabellik shartli foydani jami harajatga bo’lib, 100 ga ko„paytirib aniqlandi. “An-Boyovut-2” va “Paxtakor-1” G’o’za navlari uchun maqbul bo’lgan egatlab sug’orish texnologiyalarida nisbatan yuqori hosil olindi, tola sifati ham yaxshi bo„ldi, natijada 1 gektar maydondan olingan shartli sof foyda ham oshdi. 6.12.1.1-jadval GVzani egatlab sug’orish texnologiyalarining iqtisodiy samaradorligi
“An-Boyovut-2” va “Paxtakor-1” g„o’z navi e qilgan ishlab chiqarish sharoitida qabul qilingan sug’orish (nazorat varianti) da shartli sof foyda o’rtacha uch yilda 888222-1073319 so„m/ga, rentabellik darajasi 23,0-27,8 foizni tashkil qilgan bo’lsa, eng yaxshi ko„rsatkichlar ikkala G’o’za navlarida egatga qora plyonka to„shab sug„orilgan variantda kuzatildi: shartli sof foyda 1489573 va 1943902 so„m/ga, rentabellik darajasi 34,5 va 45,0 foizni tashkil qildi va nazorat variantiga nisbatan 601351 va 870583 so„m qo„shimcha daromad olinganligi va rentabellik darajasi 11,5 va 17,2 foizga oshganligi aniqlandi (6.12.1.1- jadval). Nazorat savollari: G‘o ‘zani etishtirishning iqtisodiy samaradorligi qanday aniqlanadi? G ‘o ‘zani etishtirishning iqtisodiy samaradorligidagi sof foyda qanday aniqlanadi? G ‘o ‘zani etishtirishning iqtisodiy samaradorligidagi rentabellik darajasi nima? Kuzgi bug’doyni etishtirishning iqtisodiy samaradorligi. Ma’lumki har bir etishtirishgan mahsulotning iqtisodiy samaradorligi hisob kitob qilinadi. Shu ning uchun biz Xorazm viloyati qadimdan sug„orilib kelingan o’tloqi allyuvial tuproqlari sharoitida kuzgi bug’doydan olingan don hosildorligini iqtisodiy samaradorligi O„zPITI (sobiq SoyuzNIXI) dala tajribalarini o’tkazish uslubiy qo„llanmasiga asosan hisoblab chiqildi. Iqtisodiy samaradorlikni hisoblashda 1 kg bug’doyni etishtirish uchun ketgan harajat (tannarx), Xorazm viloyatining Urganch tumani «Paxtakor» jamoa xo„jaligi, hozirgi «SHarif Oqsoqol» fyermyer xo’jaligi uchun 2008 yilda belgilangan harajatlar (1 kg don hosili 175 so„m, 1 kg somon hosili 3 so„m 50 tiyin) asos qilib olindi. Tajriba variantlaridan olingan don hosilini davlat harid narhiga ko„paytirish yo„li bilan variantlar bo’yicha tushgan daromad topildi. Shu ndan so’ng 1 kg bug’doy tannarhini nazorat variant hosiliga ko„paytirilib, umumiy ketgan harajatlar topildi. Tajribaning qolgan variantlariga ketgan harajatlarni xar bir variantga sarflangan qo„shimcha (suvga, qo„shimcha hosilni yig„ishtirib olish, tashish uchun) harajatlar qo„shib yozildi. So„ngra shartli sof foydani topish uchun sotishdan tushgan daromaddan harajatlar ayrib tashlandi. SHartli sof foyda topilgandan keyin uni sarflangan harajatlarga bo„lindi, so’ng 100 ga ko„paytirib variantlar bo’yicha alohida rentabellik darajasi aniqlandi. Iqtisodiy samaradorlik natijalariga e’tibor berilgan da Shu ma’lum bo„ldiki, kuzgi bug’doyning «CHillaki» navi e qilgan birinchi variantda, ya’ni azot-200, fosfor-140, kaliy-100 kg/ga, sug’orish tartibi CHDNSga nisbatan 60-60-60 foizda shartli sof foyda -124390 so„m/ga, norentabellik darajasiga ega ekanligi aniqlandi, ya’ni norentabellik -14,1 foizni tashkil qilgan bo’lsa, eng yaxshi ko„rsatkich 3- variantda: azot-200, fosfor-140, kaliy-100 kg/ga, sug’orish oldi tuproq namligi CHDNS ga nisbatan 70-70-60% tartibda sug„orilganda shartli sof foyda 89400 so„m/ga, rentabellik darajasi 10,0 foizni tashkil qildi, ya’ni birinchi variantga nisbatan 159380 so„m qo„shimcha daromad olinganligi aniqlandi. Ma’lumotlardan ko„rinib turibdiki, «Kupava» navida birinchi variantda, ya’ni azot-200, fosfor-140, kaliy-100 kg/ga, sug’orish tartibi CHDNSga nisbatan 60-60-60 fozida shartli sof foyda -88270 so„m/ga, norentabellik darajasi -10,0 foizni tashkil qilgan bo’lsa, eng yaxshi ko„rsatkich «Kupava» navida ham 3- variantda, azot-200, fosfor-140, kaliy-100 kg/ga, sug’orish tartibi CHDNS ga nisbatan 70-70-60% da sug„orilganda shartli sof foyda 73125 so„m/ga, rentabellik darajasi 8,2 foizni tashkil qildi, ya’ni birinchi variantga nisbatan 231790 so„m qo„shimcha daromad olingan. «Polovchanka» navida birinchi variantda, ya’ni azot- 200, fosfor-140, kaliy-100 kg/ga, sug’orish tartibi CHDNSga nisbatan 60-60-60 fozida shartli sof foyda -26460 so„m/ga, norentabellik darajasi -3,0 foizni tashkil qilgan bo’lsa, eng yuqori ko„rsatkich 3-variantda, azot-200, fosfor-140, kaliy-100 kg/ga, sug’orish tartibi CHDNS ga nisbatan 70-70-60% da sug„orilganda shartli sof foyda 101300 so„m/ga, rentabellik darajasi 11,4 foizni tashkil qildi, ya’ni birinchi variantga nisbatan 74840 so„m qo„shimcha daromad olingani aniqlandi. Ma’lumotlarni sug’orish tartibi bo’yicha solishtirib, sug’orish tartibi CHDNS ga nisbatan 60-60-60% da sug„orilgan variantga nisbatan sug’orish tartibi CHDNSga nisbatan 70-70-60%, o„g„it me’yori azot-200, fosfor-140, kaliy-100 kg/ga qo„llanilgan varintda (Polovchanka navi) shartli sof foyda 101300 so„m/ga, rentabellik darajasi 11,4 foizni tashkil qilgan bo’lsa, Shu nav etishtirilgan 6- variantda azot-240, fosfor-170, kaliy-120 kg/ga me’yorda qo„llanilib, sug’orish tartibi CHDNS ga nisbatan 70-80-70% da sug„orilganda shartli sof foyda -450 so„m/ga, norentabellik darajasi -0,0 foizni tashkil etganligi aniqlandi. Eng yaxshi samaradorlik, sug’orish tartibi CHDNSga nisbatan 70-70-60%, o„g„it me’yori azot-200, fosfor-140, kaliy-100 kg/ga qo„llanilgan varintlarda kuzatilib: «CHillaki» navida, sof foyda 89400 so„m/ga, retabellik darajasi 10,0 % ni, «Kupava» navida ham sof foyda 73125 so„m/ga, rentabellik 8,2 % ni, «Polovchanka» navida sof foyda 101300 so„m/ga ni, rentabellik 11,4% ni tashkil etdi. O„g„it va suv miqdorini ko„paytirgan 4, 5 va 6 variantlarda iqtisodiy daromadlar kam, zararli darajada yoki umuman bo„lmadi (6.12.2.1-jadval). Download 1.04 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||