Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

III. 
Amal qilish doirasi (bozor ko’lami)ga ko’ra hududiy, milliy va 
jahon narxlari ajratiladi. 

Hududiy (mintaqaviy) narxlar muayyan xududiy bozorlarda uning doirasida 
amal qiluvchi omillar ta‘sirida shakllanadi. 

Milliy narxlar alohida mamlakatlar doirasida o‘rtacha ijtimoiy sarf-
xarajatlar, milliy bozordagi talab va taklif ta‘sirida shakllanadi. 

Jahon narxlari muayyan tovarlarni ishlab chiqarishga ketgan baynalminal 
xarajatlarni, tovarlarning jahon andozasi talablariga mos kelishi darajasini hamda 
xalqaro bozordagi talab va taklif nisbatini o‘zida aks ettiradi. 
IV. 
O’zgaruvchanlik darajasiga ko’ra standart va o’zgaruvchan 
narxlar farqlanadi. 
Bozor sharoitiga qarab o‘zgarmaydigan narxlar standart narxlar deyiladi. 
Bunda narx o‘zgarmasada, foyda ko‘payishi mumkin, ya‘ni bu narx xaridorga 
qulaylik tug‘diruvchi xarajatlarni qisqartirish yo‘li bilan amalga oshiriladi. 
Masalan: avtobusda yo‘l haqi o‘zgarmaydi, lekin avtobuslar soni qisqaradi yoki 

---

149 
bekatlar qisqartiriladi, muzqaymoq tarkibida sariyog‘ yoki qaymoq ulushi 
kamaytiriladi.
O’zgaruvchan narxlar – bozor sharoitiga qarab oshib yoki pasayib turadi. 
Bunda talabning o‘zgarishi hisobga olinadi. Masalan: yangi tovar rusumga 
kirayotganda, unga talab yuqori, shunga ko‘ra narxi baland bo‘ladi. U kundalik 
zarur tovarga aylangach narxi ham arzonlashadi. O‘zgaruvchan narxlar yana shun-
da ko‘rinadiki, qish mavsumi boshlanganida qishki kiyimlar qimmat bo‘lib, 
bahorga borib ular arzonlashadi. Narxlarning o‘zgarishi ma‘lum chegarada yuz 
beradi. Narxlar o‘rtasidagi farqning miqdoriy o‘lchami narx diapazoni deyiladi. 
 
Narx diapazoni -turli narxlar oralig‘ining puldagi ifodasidir.