Bozor iqtisodiyotining mazmuni va amal qilishi

/

Denov tadbirkorlik va pedagogika institute tadbirkorlik va boshqaruv fakulteti Buhgalteriya xisobi va audit yonalishi 1-kurs talabasi Aminboyev Shohjahon Iqtisodiyot nazariyasi

/

BOZOR IQTISODIYOTINING MAZMUNI VA AMAL QILISHI

/

• Bozor iqtisodiyoti — bu tovar ishlab chiqarish ayirboshlash va pul muomalasiqonun-qoidalari asosida tashkil etiladigan va boshqariladigan iqtisodiy tizimdir. Bundayiqtisodiyot erkin tovar — pul munosabatlariga asoslanadi, uning negizida tovar va pulning turlishakllardash harakati iqtisodiy monopolizmni inkor etadi. Hozirgi iqtisodiy nazariyalarda bozoriqtisodiyoti deganda etadi, zamon bozor xo'jaligi subyektlari iqtisodiy xatti-harakatlarining erkin,mustaqil ravishda yuz berishi va ularning tovar pul mexanizmi orqali bir-biriga bog'lanibmuvofiqlashuvi tushuniladi. Bozor iqtisodiyotida bozor aloqalari butun tizimni, uning hammabosqichlarini ishlab chiqish, ayirboshlash, taqsimlash va iste'mol jarayonlarini, hamda iqtisodiymunosabatlarning barcha subyektlarini qamrab oladi

Bozor iqtisodiyotining muhim va umumiy belgilari:

• Bozor iqtisodiyotining muhim va umumiy belgilari:
• 1.Turli shakllardagi mulkchilikning mavjudligi; 2.Tadbirkorlik va tanlov erkinligi; 3.Raqobat kurashuvining mavjudligi; 4.Davlatning iqtisodiyotga cheklangan holda aralashuvi; 5.Bozorning xaridor izmiga bo’ysunishi.

Bozor iqtisodiyotining ya’na bir afzalligi shundaki, bunda har bir shaxs, korxona, firma va korporasiyalar tinimsiz harakatda va izlanishda bo’lishadi. Chunki, xo’jasizlik, sustkashlik, beg’amlik har qanday xo’jalikni xonavayron qilishga olib keladi. Bozor iqtisodiyoti qanchalik rivojlangan bo’lmasin, turli mamlakatlardagi iqtisodiy rivojlanishlarning bir tekisda bormasligi, dunyo mamlakatlari o’rtasida ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish jihatidan tafovutning, ekologik tahdidlarning kuchayib borishi, jahon xo’jaligining yaxlit tizim sifatida barqaror rivojlanmasligi mavjudligi yuz berishi mumkin.

• Bozor iqtisodiyotining ya’na bir afzalligi shundaki, bunda har bir shaxs, korxona, firma va korporasiyalar tinimsiz harakatda va izlanishda bo’lishadi. Chunki, xo’jasizlik, sustkashlik, beg’amlik har qanday xo’jalikni xonavayron qilishga olib keladi. Bozor iqtisodiyoti qanchalik rivojlangan bo’lmasin, turli mamlakatlardagi iqtisodiy rivojlanishlarning bir tekisda bormasligi, dunyo mamlakatlari o’rtasida ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish jihatidan tafovutning, ekologik tahdidlarning kuchayib borishi, jahon xo’jaligining yaxlit tizim sifatida barqaror rivojlanmasligi mavjudligi yuz berishi mumkin.

Bozor munosabatlari qatnashchilarining miqdori cheklanmagan, ular o’rtasida erkin raqobat kurashi mavjud. Jamiyatning barcha a’zolari xohlagan xo’jalik faoliyati bilan shug’ullanishlari mumkin. Ishlab chiqarish omillarining yuqori darajada safarbarlik imkoniyati mavjudligi. Bozordagi o’zgarishlar to’g’risidagi axborotlarni olish imkoniyatining qulayligi. Monopoliyalar yo’q, bozorda faoliyatga davlat aralashmasligi. Yakka (individual) xususiy mulkning hukmron bo’lishi. Odamlarni o’ta boy va o’ta kambag’al tabaqalarga olib kelishi. Mulkchilikning turli shakllariga, ya’ni xususiy, davlat, jamoa, aralash va boahqa mulk shakllariga asoslanib iqtisodiy va tadbirkorlik faoliyatining yuritilishi.

• Bozor munosabatlari qatnashchilarining miqdori cheklanmagan, ular o’rtasida erkin raqobat kurashi mavjud. Jamiyatning barcha a’zolari xohlagan xo’jalik faoliyati bilan shug’ullanishlari mumkin. Ishlab chiqarish omillarining yuqori darajada safarbarlik imkoniyati mavjudligi. Bozordagi o’zgarishlar to’g’risidagi axborotlarni olish imkoniyatining qulayligi. Monopoliyalar yo’q, bozorda faoliyatga davlat aralashmasligi. Yakka (individual) xususiy mulkning hukmron bo’lishi. Odamlarni o’ta boy va o’ta kambag’al tabaqalarga olib kelishi. Mulkchilikning turli shakllariga, ya’ni xususiy, davlat, jamoa, aralash va boahqa mulk shakllariga asoslanib iqtisodiy va tadbirkorlik faoliyatining yuritilishi.