Bozor narxining mohiyati, xususiyat va vazifalari

O’L CH O V V A T A Q Q O S L A SH V A Z I F A L A R I

To’lovlar summasini o’lchash

Moliyaviy xarajatlarni o’lchash

Daromad summasini o’lchash

Mehnat sarflarini o’lchash

Moddiy xarajatlarni o’lchash

Foydani aniqlash

Tovarlarni tabaqalash

Tovar nafliligini taqqoslash

Tovar nafliligini baholash

sotishdan olinadigan daromadni esa zud-zarur tovar va ijtimoiy xizmatlar narxini past sathda saqlashga yo’naltiradi. Narxning mazkur vazifasi aniq tovarlarga aksiz solig’ini belgilash, qo’shilgan qiymat solig’i va byudjetga kelib tushadigan boshqa soliq hamda to’lov turlari orqali amalga oshiriladi. Shuningdek, ish haqi, nafaqa, yordam puli va boshqa ko’maklashish shakllari orqali pul daromadlari qayta taqsimlanadi.

Daromadlarni qayta taqsimlash vazifasi taqsimotning yo’nalishi (xaridor yoki sotuvchi foydasiga), uning intensivligi, turg’unligi va shakli bilan tavsiflanadi. Milliy daromadni qayta taqsimlash uchun ham narxlar va turli xil soliqlardan foydalaniladi.
4. Talab va taklifni moslashtirish vazifasi talab va taklif qonunining harakat mexanizmi orqali amalga oshiriladi. Narxning mazkur vazifasi shuni bildiradiki, muayyan narxlar darajasida iqtisodiyotda muvozanat holati qaror topadi. Ishlab chiqarish va iste`mol, talab va taklif orasidagi o’zaro aloqalar narxlar vositasida aniqlanadi. Narx bozor qatnashuvchilariga tartibga soluvchi ta`sir ko’rsatadi, jumladan:

• 
  tovar narxini oshirishi (pasayishi) natijasida ishlab chiqaruvchi va sotuvchilarning tovar takliflarini kengaytirish (kamaytirish)ga chorlaydi;
  
• 
  tovar narxining pasayishi (ko’tarilishi) natijasida xaridor ko’proq (kamroq) tovar sotib olishga intiladi.
  

Tovar tanqisligida ularni sotuvchilar yuqori baho bilan sotishni yo’lga qo’yib, ishlab chiqarishni kengaytirish imkoniyatiga ega bo’ladilar. Ortiqcha tovarlarni esa sotuvchilar pastroq baholar bilan sotib ularni ishlab chiqarishni qisqartirishga harakat qilishadi.
Bozor narxi iste`molchi va ishlab chiqaruvchining to’lovga qodirlik imkoniyatlarini birlashtirish yo’li bilan talab hamda taklifni o’zaro tenglashtirishga erishadi.