Бозор ҳокимияти шароитида нархларнинг шаклланиш тамойиллари

BOZORGA KIRISH CHIQISHDA UZOQ MUDDATLI QARORLAR

• BOZORGA KIRISH CHIQISHDA UZOQ MUDDATLI QARORLAR
•  
• Firmalarning uzoq muddatli qarorida bozordan chiqish faoliyatni to’xtatish bilan barobar. Agar firma bozordan chiqsa mahsulot savdosidan keladigan daromadni yo’qotadi. Ammo u nafaqat o’zgaruvchan mablag’ni balki doimiy mablag’ni ham tejab qoladi. Shu sababdan firma uning yalpi mablag’i ishlab chiqarish daromadidan kam bo’lsa, u bozordan chiqishga to’g’ri keladi.
• Biz bu tushunchani matematik tushuntirish orqali yanada aniqroq qilamiz. Agar YAD yalpi daromadni bildirsa, YAX esa yalpi mablag’ni bildiradi.
• Agar YAD < YAX bo’lsa, firma bozordan chiqadi
• Agar Yalpi daromad o’zgaruvchan mablag’lardan past bo’lsa firma bozordan chiqadi. Buni miqdorga M ga bo’lish orqali amalga oshiramiz.
• YAD:M < O’X:M bo’lsa firma bozordan chiqadi
• Tengsizlikning chap tarafi yalpi daromad narxni miqdorga ko’paytirilishidan kelib chiqadi N x M, O’X:M esa o’zgaruvchan mablag’ni miqdorga bo’linishidan o’rtacha o’zgaruvchan mablag’ (O’O’X) chiqadi. Va firmani bozordan chiqishi quyidagicha ifodalanadi:
• N < O’O’X:M bo’lsa firma bozordan chiqadi
• Paralel tahlil yangi ish boshlashni istagan tadbirkorlar uchun ham to’g’ri keladi. Firma bozorga kirib kelishi mumkin, qachonki u foyda ko’rishni boshlasa, va mahsulotning o’rtacha yalpi mablag’i kengaysa.
• N > O’O’X:M bo’lsa firma bozorga kiradi.
• Endi sizlar bilan raqobatli firmaning uzoq muddatli foydani maksimallashtirish strategiyasini ko’rib chiqamiz. Agar bozordagi firma chekli mablag’ning miqdorini ishlab chiqarsa, mahsulotning narxiga teng keladi.

RAQOBATLI FIRMALAR UCHUN FOYDANI O’LCHASH

• RAQOBATLI FIRMALAR UCHUN FOYDANI O’LCHASH
•  
• Bozorga kirish va chiqishni tahlil qilar ekanmiz, uning foydasini tahlil qilishimiz foydali. Foyda yalpi mablag’ni (YAP) yalpi daromaddan (YAD) ayirishga teng:
•  
• TR - TC = Foyda
•  
• Bu ta'rifni miqdorga (M) ko’paytirish va bo’lish orqali amalga oshirishimiz mumkin:
•  
• (YAD: M - YAX :M) x M = Foyda
•  
• E'tibor berish kerakki, YAD: M bu o’rtacha daromaddir, narx esa N, YAX :M esa o’rtacha yalpi mablag’dir:
•  
• Foyda = (N - O’YAX) x M
•  
• Bu yo’l bilan ifodalash firmaning foydasini o’lchashda yordam beradi.
• 5-chizmaning a bo’limi shuni ko’rsatadiki, firma foydaga ishlamoqda. Biz ilgari muhokama qilganimizdek, firma tannarx marjinal narxga teng bo’lgandagi miqdorda mahsulot ishlab chiqarish orqaligina foydani maksimallashtirish mumkin. Endi ajratilgan to’rtburchakka qarang, to’rtburchakning balandligi
• P-ATC, umumiy narx o’rtachasi bilan tannarx o’rtasidagi farq. To’rtburchakning kengligi (eni) Q , ishlab chiqaarilgan mahsulot miqdori. Shu sababli to’rtburchak yuzasi (P-ATC)*Q , firma foydasidir.
• Shunga o’xshash, shu chizmaning b bo’limi (manfiy foyda) firma yo’qotishini ko’rsatadi.
•