Bufer sistemalar va ularning ahamiyati. Reja: Kirish
Bufer sistemalaming ta’sir mexanizmi
Download 0.54 Mb. Pdf ko'rish
|
MM
|
Bufer sistemalaming ta’sir mexanizmi. Bufer sistemalaming vodorod ionlarining konsentratsiyasi va eritma pH ini doimiy saqlab turish xususiyati bufer ta’siri mexanizmi deyiladi. Buni atsetatli bufer eritmaning ta’sir mexanizmi misolida ko‘rib chiqaylik: Atsetatli buferga xlorid kislota qo ‘shilganda HCI aralashmadagi tarkibiy qismlarning biri (CH 3 COONa) bilan reaksiyaga kirishadi: CH 3 C O O - +N a + +H + +Cl - =Na + +Cl - + CH 3 COOH Tenglamadan ko‘rinib turganidek, kuchli kislota ekvivalent liqdordagi kuchsiz kislota bilan almashtiriladi (bu holda HCI CH3COOH bilan almashtiriladi). Ostvaldning suyultirish qonuniga muvofiq, sirka kislota konsentratsiyasining ortishi bilan uning dissotsilanish darajasi pasayadi, buning natijasida esa buferdagi H + ionlarining konsentratsiyasi kam o‘zgaradi. Bufer eritmaga ishqor qo‘shilganda vodorod ionlarining konscntratsiyasi va pH ham kam o‘zgaradi. Ayni vaqtda ishqor buferning boshqa tarkibiy qismi (CH 3 COOH) bilan neytrallanish reaksiyasiga kirishadi: CH 3 COOH+Na + +O H - -> CH 3 COO - + N a + + H 2 O , Buning natijasida qo‘shilgan ishqor reaksiya muhitiga birmuncha kam ta’sir qiladigan kuchsiz asos tuzining ekvivalent miqdori bilan almashtiriladi (gidrolizga qarang). Ana shu tuzning dissotsiyalanishidan hosil bo‘ladigan CH 3 COO - anionlari sirka kislota dissotsilanishiga birmuncha susaytiruvchi ta’sir ko‘rsatadi. Bu reaksiya jarayonida sirka kislota sarf bo‘lgani uchun, H + ionlarining ancha kamayishini kutish kerak edi. Biroq, araiashma (pH) ning faol kislotaliligi deyarli o‘zgarmaydi, chunki reaksiyaga kirishgan kislota ionlari o‘rniga potensial kislotalilik hisobiga yangi H + va CH3COO - ionlari hosil bo`ladi. Kislota va ishqorlar kam miqdorda qo‘shilganda pH qiymati deyarli o‘zgarmaydi, ammo bu moddalami qo‘shish davom ettirilganda pH qiymati anchagina o‘zgaradi. Keltirilgan ma’lumotlardan ko‘rinib turibdiki, qo‘shilgan 0,01M HCI atsetatli buferdagi pH ni 0,08 ga kamaytiradi xolos, 5 marta katta bo‘lgan konsentratsiya (0,05 M HCI) esa pH qiymatini 0,5 ga kamaytiradi. Shu bilan bir vaqtda shu konsentratsiyadagi kuchli kislotani bufer ta ’siriga ega bo`lmagan suvga qo‘shganda pH 2,02 va 1,30 gacha kamayadi, bu - birinchi holda (pH 2,02 ga teng bo`lganda) vodorod ionlari konsentratsiyasining 100000 marta ko'payishiga to`g‘ri keladi (dastlabki vodorod ionlarining konsentratsiyasi – 10 -7 mol/l dan, kislota qo ‘shilgandan keyin 10 -2 mol/l gacha ortadi). Ammiakli bufer sistema. Bu bufeming tarkibida kuchsiz asos (K= 1,87* 10 -5 ) bo‘lib, uning kuchli kislota bilan hosil qilgan to iiq dissotsilanadigan ammoniyli tuzidan iborat. Ammiakli bufeming ta’sir mexanizmi shundan iboratki, buferga kuchli kislota qo‘shilganda neytrallanish reaksiyasi sodir bo`ladi va kislota tuzning ekvivalent miqdori bilan quyidagi tenglama bo‘yicha almashtiriladi: Buferga qo‘shilgan ishqor tuz bilan reaksiyaga kirishadi, buning natijasida kuchsiz asos hosil bo‘ladi va aralashmaning pH qiymati kam o‘zgaradi: Ammiakli buferdagi gidroksid ionlarining konsentratsiyasi |
