Бугунги кунда мамлакатимизда интенсив боғдорчиликни ривожлантириш аҳоли


Download 4.33 Mb.
Pdf ko'rish
bet67/88
Sana26.10.2023
Hajmi4.33 Mb.
#1722801
1   ...   63   64   65   66   67   68   69   70   ...   88
Bog'liq
Monografiya 2021

Диффузия 
ходисаси-молекулалар 
ҳаракати 
натижасида 
бир 
модда 
заррачаларининг бошқа бир модда орасига секин-аста кириб бориш процессидир. 
Маълумки, устки қатламнинг сўриш кучи таъсирида сизот суви капиллярлар 
орқали юқори тупроқнинг унумдор қатламига ҳаракатланади ва атмосферага буғланади. 
Капилляр ва сув деворлари ўртасида ўзаро тортишиш кучи мавжудлигидан сув ўз сиртини 
ўзгартиришга қаршилик қилмай у найчалар орқали юқорига кўтарилади.
 
F
1
=h · πr
2
· dw 
r
С

A

4.2.1-схематик чизма. Сувнинг капилляр кўтарилиши. 
Бу ерда: h – сув устуни баландлиги ѐки сувнинг капиллярдан кўтарилиш баландлиги, см; 
r– капилляр трубканинг ички радиуси, см;dw – сувнинг солиштирма оғирлиги, г/см
3
 
Кучлар тенглашганда, яъни сув кўтарилмай қолганда пастга ҳаракатланган Р босим 
кучи сув устуни оғирлигига тенг бўлади (4.2.1-схематик чизма). 


130 
Найча сув солинган (А) идишга тушурилса, маълум вақтдан сўнг (В) найчадаги 
суюқлик сатхини кутарилганини курамиз. Сувни мембранадан ўз-ўзидан кўтарилиш 
ходисаси-осмос ходисаси дейилади. Суюқликни шу баландликка кутарилиши учун зарур 
бўлган босим осмотик босим дейилади. Уни Вант-Гофф тенгламаси орқали топиш 
мумкин. 
Р=СrT
(4.2.4) 
Бундан ташқари F
1
кучига тенг бўлган юқорига қарама-қарши ҳаракатланган F
2
кучи ҳам мавжуд. F
2
кучи сувнинг ҳаво билан туташган юқорига тортилиш кучи, капилляр 
трубканинг ички диаметрининг сув ва трубканинг девори ўртасидаги бурчагига боғлиқ. 
Боғлиқлик қуйидаги формула ѐрдамида ифодаланади. 
F
2
 = 
(4.2.5) 
Бу ерда: r – трубка радиуси, см; 
Т – сувнинг ҳаво билан туташган таранглиги
– сув ва трубка деворлари ўртасидаги бурчак. 
Ойнанинг сувга бўлган бурчаги 0 бўлганлиги учун, Cosα = 1 
Буни инобатга олган ҳолда F2 ни қуйидаги формула ѐрдамида ҳисоблаймиз: 

Download 4.33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   63   64   65   66   67   68   69   70   ...   88




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling