Bugungi kunni yuqori axborot texnologiyalarisiz, ayniqsa, internetsiz jamiyatni

3.2. Oʻsmirlarda axborot manbalariga qaramlik shakllanishining 
ijtimoiy-psixologik jihatlarini aniqlashning tadqiqot usullari. 
Oʻsmirlarda axborot manbalariga qaramlik shakllanishining ijtimoiy-
psixologik jihatlarini o’rganish maqsadida muammoning dolzarbligi, yangiligi, 
ilmiy farazni asoslandi, tadqiqotga oid psixologik metodlari aniqlandi, mavzu 
bo’yicha g’arb va sharq mutafakkirlarini qarashlarini o’rganildi . tadqiqotning 
avvalida o’smir yoshidagi o’g’il va qizlarda axborot manbalariga qaramlikning 
ijtimoiy- psixologik omillarga bog’liq ekanligi va ayni bu davrda yosh 
xususiyatlarida “o’tish davri ”, “krizis davr ” ekanligini inobatga olib o’g’il va 
qizlarga tushuntirish, ko’rsatish, ibrat olishga o’rgatish, yoinki chet tiliga, o’zi 
qiziqqan soxaga yo’naltirish orqali o’smirlarda axborot manbalariga qaram 
bo’lmasligini ta’minlash mumkin deb hisoblangan. Shundan kelib chiqqan holda 
o’smirlarda axborot manbalariga ayniqsa internetga (global tarmoq ) qaramlikni 
oldini olish uchun maktabning ijtimoiy muhitini sozlash orqali erishish mumkin 
deb faraz qilingan. Dissertatsiyaga obyekt sifatida oltiariq tumani xalq ta’limi 
bo’limiga qarashli 14-umumiy o’rta ta’lim maktabining 6-sinf o’quvchilari orasidan 
30 nafar, 8-sinf o’quvchilaridan 30 nafar jami 60 nafar maktabdan tashqari vaqtida 
qo’shimcha to’garaklarga bormaydigan, ilm olishda faqad maktab programmasi 
bilangina cheklanib qolgan o’smirlar ajratib olindi. Axborotga qaramlikni 
solishtirish maqsadida Oltiariq tumani markazidagi abituriyentlarni tayyorlashga 
yo’naltirilgan “Grant” o’quv markazining 13-14 yoshdagi 30 nafar o’smir va 14-15 
yoshdagi 30 nafar o’smir jami 120 nafar respondent ajratib olindi. Ulardagi internet 
tarmog’iga qaramlikni o’rganish maqsadida V.Luskatova tomonidan rus tiliga 
moslashtirilgan Bratforddagi Pitsburg universiteti psixologiya professori Kimberli 

---

63 
Yangning “Internetga qaramlikni aniqlash” testi olindi. Test 20 ta savoldan tashkil 
topgan bo’lib, savollar 5 ballli Likert shkalasiga muvofiq tekshiriladi.
Maktabning 6- va 8-sinfida tahsil oluvchi 30 nafar o’smirlarning Kimbrli 
Yangning “Internetga qaramlikni aniqlash” so’rovnomasi bo’yicha har bir savoli 
bo’yicha natjalari umumlashtirilib, ishtirokchilar soniga bo’linganda chiqqan 
natijalari quyidagi jadvalga (1-jadval) solindi.