Бухгалтерия щисобининг назарий асослари

- tayyorlash - ishlab chiqarish va xajalik extiyojlarini amalga oshirish uchun tovarlarni sotish xamda zarur turli karinishdagi tovar boyliklarini xarid qilish;
- ishlab chiqarish jarayoni. Bunda korxonada maxsulotlar ishlab chiqariladi, xizmatlar karsatiladi, shuningdek turli xildagi ishlar bajariladi;
- sotish - buyurtmachilar va xaridorlar oldidagi shartnoma majburiyatlarini amalga oshirilishi.
Buxgalteriya xisobining usullari
Xar bir fan predmetini arganish usuli kishilar tomonidan aylab chiqiladigan, asha arganilayotgan fan xususiyatlari va uning oldiga qaygan vazifalardan kelib chiqadi.
Buxgalteriya xisobining usullar yordamida uning predmeti arganiladi. Buxgalteriya xisobi usulining elementlari quyidagilardan iborat:

1. 
   Xujjatlashtirish;
   
2. 
   Inventarizatsiya qilish;
   
3. 
   Baxolash;
   
4. 
   Kalkulyasiya;
   
5. 
   Schyotlar tizimi;
   
6. 
   Ikki yoqlama yozish usuli;
   
7. 
   Buxgalteriya balansi;
   
8. 
   Xisobot.
   

YUqorida sanab atilgan buxgalteriya xisobi usulining elementlarini qisqacha karib chiqamiz.

• 
  Xujjatlashtirish - bugalteriya xisobi ma’lumotlariga xuquqiy maqom beruvchi xajalik operatsiyalari tag’risidagi yozma guvoxnomadir. Bularga schyot-faktura, dalolatnomalar, shartnomalar, talov talabnoma qog’ozlari va xokazolar. Bularning barchasi buxgalteriya xujjatlari sanalib, bu xujjatlar uchun buxgalteriya xodimi javobgar sanaladi. Birlamchi xujjatlarning yaqolishi yoki ataylab yaqolishi mumkin emas. Asossiz yaqotilgan buxgalteriya xujjatlari uchun buxgalter va ma’sul xodim jarima talashi va jinoiy javobgarlikka tortilishi xam mumkin. Xujjatlarda aks ettirilgan xajalik operatsiyalari qanchalik xaqiqatga tag’ri kelish yoki kelmasligini tekshirish uchun vaqti-vaqti bilan inventarizatsiya atkazib turiladi;
  
• 
  Inventarizatsiya - korxonadagi buxgaletriya xisobi xujjatlarini tovar moddiy boyliklari va pul mablag’larini xaqiqatda mavjudligini solishtirish, ularni saqlash joylari bayicha amalda naqdliligi bilan solishtirish yoki taqqoslanishidir;
  
• 
  Baxolash - korxona mablag’lari va ularni kelib chiqish manbalarini pul alchovida ifodalanishidir. Baxolash xar xil turdagi materiallar, yoqilg’ilarni yagona pul alchovida umumlashtirish imkonini beradi. Baxolash yordamida korxona az ixtiyoridagi boyliklarni asosiy va aylanma mablag’lari umumiy summasini aniqlaydi;
  
• 
  Kalkulyasiya - ishlab chiqarilgan maxsulot va moddiy boyliklarning tannarxini aniqlash usuli balib, buxgaletriya xisobi ob’ektlari xaqida umumlashgan ma’lumotlar baxolangandan sang ularni ma’lum tartibda guruxlash va umumlashtirish kerak. Buning uchun esa buxgalteriya xisobida schyotlar tizimi qallaniladi;
  
•