Бухгалтерия щисобининг назарий асослари

BUGALTERIYA XISOBINING DASTURIY KOMPLEKSLARI
Reja:
1. Buxgalteriya xisobi nazariyasi
2. Buxgalteriya xisobining predmeti
3. Buxgalteriya xisobining usullari
4. Buxgalteriya schyotlari tag’risida tushuncha
6. Buxgalteriya xisobi schyotlarini turkumlarga ajratish xamda schyotlar rejasi
7. Buxgalteriya balansi va uning tuzilishi

Buxgalteriya xisobi nazariyasi
Xisob tizimining vujudga kelishi kishilik jamiyatining bir necha yuz yilliklarini az ichiga oladi. Taxminan XI asrning oxirlarida ikkiyoqlama yozuvga asoslangan buxgaltriya xisobi nazariyasi shakllana boshlagan. 1445-1517 yillarda yashab atgan italyan olimi L.Pacholi tomonidan 1494 yilda bank egalarining iltimosiga binoan buxgalteriya xisobi bayicha birinchi kitob bosmadan chiqarildi. Mazkur kitobda buxgalteriya atamalari savdo operatsiyalarini xisoblash uchun ikkiyoqlama yozuv usuli bayon qilingan. Asha davrda qallanilgan balans, kalkulyasiya, debet va kredit kabi buxgalteriya atamalari xozirgi kungacha amal qilib kelmoqda.
Bugungi kunda mulkchilik shaklidan qat’iy nazar barcha muassasalar, korxonalar va tashkilotlarning majburiyatlari xamda mulklari amaldagi qonunchilik doirasida mol-mulk xamda xajalik jarayoni buxgalteriya xisobi va xisobotini olib bormoqdalar.
Umuman olganda buxgalteriya xisobi korxonaning moliyaviy va mulkiy xolati xaqida taliq ma’lumotlar beradi. Keyingi paytlarda buxgalteriya xisobi bilan bir vaqtda korxonada xajalik yuritishning xozirgi zamon amaliyoti talablariga muvofiq keladigan operativ xisob va statistik xisob olib borilmoqda. YUqoridagilardan kelib chiqib ularning mazmuni va vazifalarini karib chiqamiz.
Xo’jalik xisobining turlari. Ma’lumki, xajalik xisobining operativ, statistik va buxgalteriya singari turlari mavjud. Ularning barchasi azining aniq ob’ektlari, vazifalari xamda xususiyatlariga ega. Operativ xisob ma’lumotlari korxonada joriy raxbarlik va boshqaruv uchun qallaniladi. Bular aloqa tizimlari telefon, teletayp va og’zaki suxbat karinishida balishi mumkin. Masalan, tovarlarni sotish, tovarlarni janatish, ishga kelishni takomillashtirish, mavjud zaxiralar xisobi kabilar.