Буржуазная теория «второй экономики» // Вопросы экономики. 1986. №11. С. 104-112

7.2.1-rasm. Ish beruvchilarning tashkiliy-huquqiy shakli 
bo‘yicha norasmiy sektorni tasniflanishi 
Nazariya va xorijiy amaliyot shuni tasdiqlamoqdaki, norasmiy 
sektorda o‘rtacha ish haqi rasmiy sektorga nisbatan ancha past 
bo‘lishi kerak, chunki norasmiy sektorda boshqa omillar qatorida 
ishchilar odatda "muzokara kuchi" va "huquqiy himoyaga" ega 
emaslar. Shunday qilib, ish beruvchi xodimlar oldida hech qanday 
majburiyatlarga ega emas va ishchilarning huquqlari odatda 
himoyalanmaydi. 
2%
65%
33%
Давлат улушига эга корхоналар
хусусий бизнес
бошқалар

---

Ushbu 
gipoteza 
O‘zbekistonda 
ham 
tasdiqlangan. 
Iqtisodiyotning norasmiy sektorida o‘rtacha ish haqi rasmiy sektorga 
nisbatan taxminan 15% past ekanligi aniqlandi. Xususan, ish haqi 
miqdorida jiddiy farq Jizzax, Namangan, Navoiy, Sirdaryo, Toshkent 
viloyatlari va Qoraqalpog‘iston Respublikasida kuzatilmoqda. 
Tahlil davomida bandlik darajasi va korxonalar hajmi o‘rtasidagi 
bog‘liqlik aniqlandi. Ma’lum bo‘lishicha, kompaniya qanchalik katta 
bo‘lsa, ular norasmiy ravishda kamroq yollashadi. Norasmiy yollash 
asosan yangi firmalar yoki qisqa muddatli faoliyat yuritmoqchi 
bo‘lgan firmalarga xos ekanligi ma’lum bo‘ldi. 
Manba: Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi ma’lumotlari 
7.2.2-rasm. Korxona hajmi va norasmiy bandlik o‘rtasidagi 
bog‘liqlik 
Shu bilan birga, norasmiy sektorning mavjudligi, umuman 
olganda, sog‘lom raqobat uchun zararli ekanligini ta’kidlash kerak, 
chunki ishchilarni norasmiy yollash soliq yukini kamaytiradi va 
mahsulot tannarxini kamaytiradi, bu esa soliq to‘laydigan 
tadbirkorlarga nisbatan adolatsizdir. Bu hol 2019 yilda Jahon banki 
18%
49%
92%