Buxgalteriya va kasbiy faoliyat asoslari

Ikkinchi operatsiya. Sotib olingan moddiy qiymatliklar va ularni tashib 
keltirish bо‘yicha qarzdorliklar uchun hisob kitob schetidan pul о‘tkazildi: 
Mol yetkazib beruvchilarga yetkazib bergan materiallari va temir yо‘li 
xarajatlari uchun 2.350.000 sо‘m 
- avtokorxonaga moddiy qiymatliklarni stansiyadan omborgacha tashib 
keltirish xizmatlari uchun - 150 000 sо‘m 
Hammasi: 2.500.000 sо‘m 
Mazkur operatsiya bо‘yicha quyidagicha buxgalteriya yozuvi amalga 
oshiriladi: 

---

346 
Dt - “Molyetkazib beruvchilar va pudratchilar bilanhisob kitoblar 2 500 000 
sо‘m. 
Kt- “Hisob-kitob” scheti 2 500 000 sо‘m. 
2-Misol. Moddiy qiymatliklarni joriy hisobi rejalashtirilgan ulgurji baholarda 
yoki korxonaning buxgalteriya hisobi siyosatida nazarda tutilgan boshqa baholarda 
(sotib olishning reja tannarxlarida, о‘rtacha sotib olish baholarida) olib borilganda. 
Faraz qilaylik korxonada materiallarning joriy hisobi rejalashtirilgan ulgurji 
baholarda olib borilgan bо‘lsin. 
Berilgan:Birinchi “Materiallar hisobga olinadigan schyotning oy boshiga 
qoldig‘i rejalashtirilgan ulgurji baholarida 1.410.000 ming sо‘m. Shundan: A). 
Mashuloti bо‘yicha 1350000 sо‘m ( 4500 kilo, harbir kilosi 300 dan). B). 
Mashuloti bо‘yicha 504000 sо‘m (2800 kilo, harbir kilosi 180 sо‘mdan). 
Tovar moddiy zahiralarning hisobot oyi boshiga sotib olish haqiqiy 
tannarxlari bilan rejalashtirilgan ulgurji baholari orasidagi farq 189000 sо‘m. 
Ikinchi, oy davomida materiallar harakati bilan bog‘liq bо‘lgan quyidagi 
xо‘jalik muomalalari sodir bо‘ldi. 
Birinchi operatsiya.Tuzilgan shartnoma asosida mol yetkazib beruvchilardan 
haqiqiy sotib olish tannarxlarida materiallar olindi 1.550.000 sо‘m. Shu jumladan: 
“A” materialdan 5000 kg, har bir kilosi 220 sumdanumumiy hisobda 
1.100.000sо‘mlik 
2. “B”materialdan 3000 kg, har bir kilosi 150 sо‘mdanumumiy hisobda 
450.000sо‘mlik. 
3. Materiallarni temir yо‘l transportida tashib keltirish xarajatlari ta’minotchi 
tomonidan tо‘langan - 800.000sо‘m 
4. Moddiy qiymatliklarni temir yо‘l bekatidan omborgacha 2504- 
avtokalonaning transportida tashib keltirilgani uchun transport tashilotiga 
hisoblandi- 150.000 sо‘m. 
Birinchi operatsiya yuzasidan quyidagicha buxgalteriya yozuvlari amalga 
oshiriladi 
A). Sotib olingan materiallarning sotib olish tannarxlaridagi qiymatiga, 

---

347 
Dt –1610 - “ Materiallarni xarid qilish va sotib hisobga oladigan schyotlar” - 
1.550.000 sо‘m. 
Kt- 6010 - “Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilar bilan hisob-kitoblar” - 
1.550.000 sо‘m. 
B). Moddiy qiymatliklarni mol yetkazib beruvchilar tomonidan tо‘langan 
temir yо‘l xarajatlariga, 
Dt- “ Materiallarni xarid qilish va sotib hisobga oladigan schyotlar” - 800000 
sо‘m. 
Kt - “Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilar bilan hisob- kitoblar”- 800000 
cо‘m. 
V) Moddiy qiymatliklarni temir yо‘l bekatidan omborgacha tashib keltirish 
xarajatlariga, 
Dt- “ Materiallarni xarid qilish va sotiib hisobga oladigan schyotlar.” - 150000 
sо‘m. 
Kt- “Mol etkazib beruvchilar va pudratchilar bilan hisob-kitoblar” - 150000 
cо‘m. 
Sotib olinadigan tovar moddiy qiymatliklarning rejalashtirilgan ulgurji 
baholaridagi umumiy qiymati 2040000 sо‘mni tashkil qildi. Bu qiymat mol 
yetkazib beruvchilardan sotib olingan moddiy qiymatliklarning haqiqiy miqdorini, 
ularning rejalashtirilgan ulgurji baholariga kо‘paytirish yо‘li bilan topiladi. 
1. “A” materialdan 5000 kg, har bir kilosini 300 sо‘mdanumumiy hisobda 
1500000 sо‘mlik 
“B”materialdan 3000 kg, har bir kilosi 180 sо‘mdanumumiy hisobda 540000 
sо‘mlik. 
Omborlarga qabul qilingan moddiy qiymatliklarning rejalashtirilgan ulgurji 
baholariga, 
Dt - “ Materiallarni xarid qilish va sotib hisobga oladigan schyotlar” - 
2040000 sо‘m. 
Kt - “ Materiallarni xarid qilish va sotib hisobga oladigan schyotlar” – 
2040000 sо‘m pravodkasi tuziladi. 

---

348 
“Materiallarni xarid qilish va sotib olishni hisobga oladigan schyotlar”ni 
debet va kredit oborotlarini solishtirib sotib olingan materiallarni hisobga olish 
baholari bilan haqiqiy tannarxi orasidagi farq topiladi. Balans tuzishda, agar bu 
schyotlarning Dt oborotlari Kt oborotlaridan kо‘p bо‘lsa, qoldiq materiallarning 
hisobga olish baholariga qо‘shiladi, agar schyotlarning Dt oborotlari Kt 
oborotlaridan kam bо‘lsa, qoldiq materiallarning hisobga olish baholaridan ayirib 
tashlanadi. Omborlarga qabul qilingan moddiy qiymatliklarning hisobga olish 
baholari bilan haqiqiy tannarxi orasidagi farqga quyidagicha pravodka tuziladi: 
Dt - “ Materiallar qiymatidagi farqlarni hisobga oladigan schyotlar” - 510000 
Kt - “Materiallarni xarid qilish va sotib olishni hisobga oladigan schyotlar” – 
510000