Buxoro davlar universiteti Tabiiy fanlar fakulteti Kimyo kafedrasi
Download 0.76 Mb.
|
b3455a252c8bda64dd5290d73a5e5fae YUQORI MOLEKULYAR BIRIKMALAR KIMYOSI
|
R-[-CH2-CH]n-1 -CH2-CH -Li+ + mCH2 =CH-CH=CH2 ^
C6H5 C6H5 R-[-CH2-CH]n [-CH2-CH=CH-CH2]m-j CH2 -CH=CH-CH2- Li+ C6H5 Sanoat uchun ahamiyatli xossalarga ega bo’lgan sopolimer olishda yana stiroldan qo’shib boriladi R-[-CH2-CH]n [-CH2-CH=CH-CH2]m-1CH2-CH=CH-CH2-Li+ +pCH=CH C6H5 C6H5 R-[-CH2-CH]n [-CH2-CH=CH-CH2]m[CH2-CH]p-1CH2-CH- Li+ C6H5 C6H5 C6H5 Polimerlanish uchun olingan stirol butunlay sarflangandan so’ng hosil bo’lgan polimer katalizatordan va erituvchidan ajratib tozalanadi. Bu usul bilan olingan blok sopolimer oddiy xona haroratida vulkanizatorga o’xshash xossaga ega bo’lib, 1400S dan yuqori rezina aralashmalari uchun xomashyoga o’xshash yoki termoplastlarga o’xshash tez qayta ishlovchan bo’ladi. Shuning ushun bunday qo’shma sopolimerlarni t e r m o e l a s t o p l a s t l a r deyiladi. Bundan tashqari butadienni litiy metalida polimerlab, stirol bilan qo’shma sopolimerlar olish mumkin. Bu usulda o’sayotgan zanjirni har ikkala tomoniga stirol birikib (A) faol bifunksional guruhlarni hosil qilgani uchun uchlamchi- qo’shma yaxlit sopolimerlar olinadi. Li + B ^ Li + B- 2Li + B- ^ LiB- B- Li + +nB +(m+b)A LiB- B- Li + ^ LiB-BnB-Li+ ^ LiAAm-1Bn+2Ap-1A-Li+ Ammo hosil bo’lgan termoelastoplastning tarkibida turli qoldiqlar aralashmasi mavjudligi tufayli uning sifati va ba’zi xossalari pasayadi. Bulardan tashqari, qo’shma sopolimerlar quyidagi usullar bilan olinadi: 1) Ikki xil polimer makromolekulalari fizikaviy ta’sir (balslash, ultratovush to’lqinlari, har xil nur va h.k.) ida makroradikallarga aylanib, ularning rekombinasiyalanishi tufayli qo’shma sopolimerlar hosil bo’ladi: ~ AAAA ~ ^ 2 ~ AA ~ BBBB ~ ^ 2 ~ BB^ ~AA^ +*BB ~ ^ ~ AABB ~ 2 ) Biror polimer makromolekulalarini faollash yo’li bilan makroradikallar hosil qilinadi va bu faol markazlarga boshqa monomer ta'sir ettirib, qoshma sopolimer olinadi. ~ AAAA —0 ► ~AA +nB > AAABBB~ 0t 3) Makromolekulalarining uchlarida har xil funksional atomlar guruhi tutgan ikkala oligomer yoki polimerning o’zaro polikondensatlanishi natijasida qoshma sopolimer olinadi. Masalan, poliamid bilan poliefirning o’zaro ta'siri tufayli poliamidoefirlar hosil bo'ladi: HO - - OC-RCONR' NHCO - OH + HO - R'' OCOR''C -O — OH HO OC RCONHRNHCO O -^R''-OCOR''CO - OH ^m Payvand sopolimerlarning olinish usullari Payvand sopolimerlanish jarayonidan asosan tabiiy polimerlarga yangi xususiyatlar berish maqsadida foydalaniladi. Jumladan sellyuloza, kauchuk va shunga o’xshash polimerlarni payvand sopolimerlarini olish bilan ularning bir qator xossalari yaxshilanib, turli materiallar olishda asosiy xomashyo sifatida ishlatiladi. Kauchukning payvand sopolimerlarini olish uchun uni turli radikal hosil qiluvchi moddalar bilan qayta ishlanadi. Bunda kauchuk makromolekulasi zanjirida faol markazlar hosil bo’ladi. Bu faol markazlar monomer molekulalarining yon tarmogini hosil qilib polimer zanjiriga birikishni tezlashtiradi. Misol tariqasida kauchukning metilmetakrilat bilan hosil qilgan payvand sopolimerlarini olish jarayonini keltirish mumkin: n n
~C H2-C=C H-C H2-C H2-C=C H-C H2~ Jn CH3 CH I 3 -CH2 - C= CH - CH2 - CH - C =CH -HJn CH2 ~ + nCH CH3 -C. COOCH, CH3 I CH, ~ CH2C = CH - CH2 - CH - C = CH - CH2 H3C CH2 I C COOH CH3 CH2-C — Cooh —I n-1 Bu yerda Jn - inisiator radikali. Jarayon davrida payvand sopolimer bilan birgalikda ishlatilgan monomerlarning gomopolimeri ham hosil bo’ladi. Tabiiy kauchukning payvand sopolimerlari eritmada yoki muayyan aralashtirgichlarda kauchuk yoki uning lateksini monomerda buktiribturli inisiatorlar ishtirokida ( shu inisiatorlarning parchalanish haroratida, 60-800 C) qayta ishlab olinadi. Shuningdek, payvand sopolimerlarini quyidagi usullar bilan ham olish mumkin: Monomerning polimerlanish reaksiyasi biror polimer ishtirokida olib boriladi: polimer makromolekulasi zanjirida faol markazlar hosil bo’ladi va zanjirning monomerga uzatilishi natijasida payvand sopolimerlar olinadi. Masalan, tabiiy kauchuk stirol va akrilonitril bilan turli xil inisiatorlar ta'sirida payvand sopolimer hosil bo’ladi. 9H3 9H3 ~CH2 C CH CH2 CH2 C CH CH2 ~ +1 n + nCH2 CH CN -1- CH3 CH3 ~CH2 C = CH CH2 CH C = CH CH2~ CH2 CH CN Polimer makromolekulalarini dastlab turli usulda ionlashtirib yoki nurlar ta'sirida faolligini oshirib, keyin ularga monomerlar ta'sir ettirish yuli bilan pauvand sopolimerlar olinadi; masalan, polivinilketonlar bilan akrilonitril aralashmasini ultrabinafsha nurlar ta' sirida polimerlab payvand sopolimerlar olinadi:
(6.22) So’ngra r1 ning ixtiyoriy qiymatlari uchun (6.22) tenglama bo’yicha har bir juft (har bir tarkib) uchun tajribada olingan chiziqlar bir nuqtada kesishmay, uchburchak hosil qilganda ayni uchburchak markazidan) ri va r2 larning qiymatlari aniqlanadi. Download 0.76 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|