Buxoro davlat pedagogika instituti ro‘yхаtga olindi: №2023- yil “ ” “tаsdiqlаymаn”

 
 

---

99 
LABORATORIYA ISHI №1. 
MAVZU: ASMAN PSIXROMETRI YORDAMIDA HAVONING
NISBIY NAMLIGINI ANIQLASH 
Ishning maqsadi: Havo namligi to‘g‘risida tushunchaga ega bo‘lish, 
havoning nisbiy namligini aniqlash usullari bilan tanishish. Aspiratsion 
psixrometrning tuzilishi va ishlash printsipi o‘rganish. 
 
Kerakli asboblar: Aspiratsion (Avgust) psixrometr, pipetkali rezina ballon, 
batist materiali yoki marli, distillangan suv, barometr, gigrometr 
Nazariy tushuncha 
Yer atmosferasi tarkibiga suv bug‘larining miqdori bilan tavsiflanadigan fizik 
kattalik havoning namligi deyiladi.
1 m
3
havodagi suv bug‘ining massasi absolyut namlik deyiladi. Absolyut 
namlikni bilgan holda u sharoitda sug‘ big‘ining to‘yinish darajasidan qanchalik uzoq 
ekanligini binobarin suvning bug‘lanish yoki kondetsatsiyalanish intensivligi 
to‘g‘risida biror fikr aytib bo‘lmaydi. Buning uchun nisbiy namlik degan kattalikni 
bilish kerak.
Muayyan bir temperaturada havo absolyut namligining shu tempereturada 1m
3
havoni to‘yintirish uchun zarur bo‘lgan suv bug‘i massasiga nisbati bilan aniqlanadigan 
ƒ kattalik nisbiy namlik deyiladi. Nisbiy namlikni yana suv bug‘I elastikligi orqali ham 
ta’riflash mumkin. Havo tarkibidagi suv bug‘larining elastikligi aynan shu 
temperaturadagi to‘yingan suv bug‘I elastikligiga nisbati bilan ifodalanadigan kattalik 
nisbiy namlik deyiladi. U quyidagicha ifodalaniladi: 
0



f
yoki foizlarda 
%
100
0




f
(1) 
Havodagi suv bug‘I elastikligi deyilganda havodagi suv bug‘ining parsial bosimi 
tushuniladi.
Tirik organizmlarning tuproqning namlik yo‘qotishi nisbiy namlikga bog‘liq. 
Inson o‘zini yaxshi his qilishi uchun nisbiy namlik 60-70 % atrofida bo‘lishi kerak.
Namlikni aniqlash uchun Avgust psixrometridan foydalanish mumkin. 
Psixrometr ikkita bir xil termometrdan iborat bo‘lib ulardan birining uchiga 
rezervuardagi suvga botirib qo‘yilgan mato o‘ralgan. Havo suv bug‘lari bilan 
to‘yinmagan bo‘lsa matodagi suc bug‘lanadi. Va termometrning rezervuari soviydi. 
Natijada termometr past temperaturani ko‘rsatadi. Chunki nisbiy namlik kichik 
bo‘lganda suv bug‘i to‘yinishidan uzoq bo‘lgani uchun xo‘l temperaturani ko‘rsatadi.
Nisbiy namlik oshib borgani sari bug‘lanish kamayadi va xo‘l termometrning 
ko‘rsatishi quruq termometrnikiga yaqinlashadi. Nisbiy namlik 100 % bo‘lganda suv 
umuman bug‘lanmaydi. va xo‘l termometrning ko‘rsatishi quruq termometrniki bilan 

---

100 
bir xil bo‘ladi. ikkala termometr ko‘rsatishlarining ayirmasiga qarab psixrometrik jadval 
yordamida havoning nisbiy namligini aniqlash mumkin.
(1) ifodaga ko‘ra absolyut namlik quyidagicha aniqlanadi, ya’ni:
%
100
1
0


f

(2) 
bu yerda ρ
0
ma’lum temperaturadagi 1m
3
hajmini to‘yintirish uchun zarur bo‘lgan suv 
bug‘ining massasi. Uning qiymati 1- jadvaldan olinadi.