Buxoro Davlat Universiteti 9-2 uzb guruhi talabasi Primova Taxminaning Filologlar uchun Matematika fanidan yozgan Mustaqil ishi

TAFAKKUR ShaklI fikrning mazmunini tashkil etuvchi


elementlarning boglanish’ usuli, uning strukturasi (tuzilishi) dir. Fikrlash elementlari deganida, predmetning fikrda ifoda qilingan belgilari haqidagi axborotlar tushuniladi. Tafakkur shaklining tabiatini konkret misollar yordamida korib’ chiqamiz.
Malum’ki, ayrim predmetlar, ularning sinfi (toplami)’ kishilar tafakkurida turli xil mazmunga ega bolgan’ tushunchalarda aks ettiriladi. Masalan, «davlat» tushunchasida ozining’ maydoniga, aholisiga, boshqaruv vositalariga ega bolgan’ siyosiy tashkilot aks ettiriladi. «Ilmiy nazariya» tushunchasida esa, predmetlarning birorta sohasiga oid bolgan’ va ular haqida yaxlit tasavvur beradigan, malum’ bir metod yordamida qurilgan tushunchalar sistemasi ifoda etilgan. Mazmun jihatdan turli xil bolgan’ bu tushunchalar mantiqiy shaklika kora’ bir xildir: har ikkalasida predmet uning muhim belgilari orqali fikr qilingan. «oz’ maydoniga egaligi», «aholisining mavjudligi», «boshqaruv vositalariga egaligi», «siyosiy tashkilotdan iboratligi» davlatning muhim xususyatlari hisoblanadi. Xuddi shuningdek, «predmetlarning birorta sohasiga aloqadorligi», «predmet haqida yaxlit tasavvur hosil qilishga imkoniyat berishi», «malum’ bir metod yordamida qurilishi», «tushunchalar sistemasi shaklida bolishi»’ ilmiy nazariyaning muhim belgilari hisoblanadi. Agar tushuncha aks ettirayotgan predmetni A bilan, unda fikr qilinayotgan muhim belgilarni, yani’ fikrlash elementlarini a, v, s,..., n bilan belgilasak, tushunchaning mantiqiy strukturasini A (a, v, s,..., n) shaklida simvolik tarzda ifodalash mumkin.
Hukmlarda predmet bilan uning xossasi, predmetlar


ortasidagi’ munosabatlar, predmetning mavjud bolish’ yoki


bolmaslik’ fagti ’haqidagi fikrlar tasdiq yoki inkor shaklda ifoda etiladi. Masalan «Temir-metall» degan hukmda predmet (temir)


bilan uning xossasi (metall eganiligi) ortasidagi’ munosabat qayd etilgan. «Axloq huquqdan ilgari paydo bolgan»’ degan


hukmda ikkita predmet (axloq va huquq) ortasidagi’ munosabat qayd etilgan. Mazmun jixatdan turli xil bolgan’ bu hukmlar tuzilishiga kora’ bir xildir: ularda predmet haqidagi tushuncha

19. 
    bilan predmet belgisi haqidagi tushuncha (P) ortasidagi’ munosabat qayd etilgan, yani’ R ning Sga xosligi tasdiqlangan. Umumiy xolda hukmning mantiqiy strugturasini (shaglini)’ S-R formulasi yordamida ifoda etish mumkin.